ترمز خودرو و خرابی آن
قطعات سیستم ترمز خودرو در شکل بالا نشان داده شده اند:
– پدال ترمز و اهرم بندی آن
– بوستر ترمز
– پمپ اصلی ترمز
– روغن ترمز و مخزن آن
– شیلنک خلاء بوستر ترمز
– لوله های انتقال روغن ترمز به چرخها
– سیلندر (پمپ) ترمز چرخها
– لنت های ترمز
– دیسک ها و کاسه های ترمز چرخها
– اهرم و مکانیسم ترمز دستی
طرز کار سیستم ترمز
با فشار دادن پدال ترمز توسط راننده، نیروی اعمال شده به پدال، از طریق اهرم بندی پدال به پمپ اصلی ترمز منتقل می شود. اهرم بندی پدال بصورت افزایش قدرت طراحی شده و در نتیجه نیروی پای راننده افزایش یافته و به پمپ می رسد. – بین پمپ ترمز و اهرم پدال، بوستر قرار دارد که در ادامه توضیح داده می شود.
سپس روغن ترمز در پمپ فشرده می شود و از طریق لوله به سمت سیلندر ترمز چرخها منتقل می شود. روغنِ داخل پمپ ترمز، از طریق مخزن روغن ترمز تامین می شود.
آموزشگاه برق خودرو,
پیستون های سیلندر ترمز، پشتِ لنتها چسبیده اند و لنتها در فاصله بسیار کمی از دیسک ترمز قرار دارند.
در ترمزهای کاسه ای (در برخی خودروها، ترمزهای عقب کاسه ای هستند)، لنتها در فاصله کمی از کاسه ترمز قرار دارند.
پس از آنکه فشار روغن به پیستون رسید، آنرا به حرکت در آورده و در نتیجه لنت ترمز به دیسک فشار می آورد (در ترمزهای کاسه ای به کاسه ترمز فشار می آورد).
اصطکاک بین لنت و دیسک، شتاب منفی ایجاد می کند و خودرو ترمز می گیرد.
با رها کردن پدال ترمز، عکس این فرآیند اتفاق می افتد و لنتها از دیسک ها فاصله می گیرند.
با وجود اینکه اهرم بندی پدال ترمز بصورت افزایش نیرو طراحی شده، نیرویی که به سیلندر ترمزها می رسد، برای نگاه داشتن جرم سنگین خودرو کافی نیست، از اینرو برای بدست آوردن نیروی ترمز بهتر، (شتاب منفی بیشتر) در تمامی خودروها بوستر ترمز وجود دارد.
بوستر ترمز، بصورت غیر مستقیم(از طریق شیلنک خلاء)، نیروی خود را از موتور دریافت می کند.
طرز کار بوستر ترمز
بوستر ترمز بین پمپ اصلی ترمز و پدال ترمز قرار دارد. وقتی که راننده پدال ترمز را فشار می دهد، نیروی پای او بصورت افزایش نیرو به بوستر ترمز می رسد، این جابجایی در محور بوستر، سوئیچی را فعال می کند و نیروی خلاء که در محفظه B ایجاد شده، به نیروی ترمز راننده اضافه شده و به پمپ اصلی ترمز می رسد. و بدین ترتیب نیروی ترمز راننده ده ها برابر بیشتر می گردد.
چرا اگر موتور خودرو خاموش باشد راننده فقط یک یا دو بار می تواند نیروی ترمز خوبی را تجربه کند؟
علت آن است که در آخرین باری که خودرو روشن بوده، نیروی خلاء (مکش) در بوستر ذخیره شده و پس از خاموش شدن موتور، هنوز در آن وجود دارد. وقتیکه راننده پدال ترمز را فشار دهد، این نیروی ذخیره شده در بوستر برای ۱ یا ۲ بار ترمز کردن به کمک او خواهد آمد و سپس پدال ترمز سفت خواهد شد. از این پس فقط نیروی مکانیکی پای راننده است که به لنت ترمزها منتقل می شود و البته که کافی نیست و راننده ترمز خوبی را تجربه نخواهد کرد.
خرابی های سیستم ترمز خودرو، علائم و علت آنها
۱- نا مرغوب بودن لنتهای ترمز
در صورت پایین بودن کیفیت لنتهای ترمز یک یا ترکیبی از موارد زیر اتفاق خواهد افتاد:
– در لحظه ترمز گیری صدای سوت یا خِرخِر از چرخها شنیده خواهد شد.
– قدرت ترمز گیری کمتر از حالت عادی خواهد بود.
۲- نا مرغوب بودن روغن ترمز
نیروی ترمز از طریق روغن ترمز به لنتها منتقل می شود، روغن ترمز به دو شکل زیر می تواند باعث ضعیف شدن نیروی ترمز گیری شود:
i- روغن ترمزی که توسط کارخانه سازنده پیشنهاد شده استفاده نشود (در کلیه خودروها یا روغن ترمز آبی استفاده می شود و یا زرد).
ii- روغن ترمز در اثر کارکرد زیاد، و خصوصا داغ شدنِ بیش از حد (در اثر ترمز گیری شدید و مداوم در سرازیری ها) رطوبت جذب کرده و دیگر کارایی لازم را ندارد.
کمپانی های خودور سازی تعویض روغن ترمز را هر ۴۰ هزار کیلومتر یکبار توصیه می کنند.
وقتی لنتهای ترمز و روغن ترمز بیش از حد داغ شوند، کارایی ترمز بمراتب کاهش می یابد، به همین دلیل است که رانندگان با تجربه در سرازیری ها از دنده سنگین استفاده می کنند تا مجبور به استفاده مکرر از ترمز نشوند.
به همین منظور، در خودروهای اتوماتیک نیز نرم افزار گیربکس اتوماتیک طوری طراحی شده که وقتی راننده پدال گاز را فشار ندهد، دنده افزایش نمی یابد.
۳- خراب شدن بوستر ترمز
بوستر ترمز در واقع نوعی نیروی کمکی برای ترمزگیری راننده ایجاد می کند و خرابی آن شامل نشت هوا از طریق شیلنک خلاء، و یا سوراخ شدن دیافراگم داخلی، و یا نشت هوا از پِرس دور بوستر اتفاق می افتد، که در همه این موارد نیروی کمکی برای ترمز گیری کمتر می شود و یا وجود نخواهد داشت. در این حالتها اصطلاحا ترمز چوب می شود. یعنی با وجود روشن بودن موتور خودرو، پدال ترمز زیر پا سفت است و بسختی فشرده می شود.
روش تست بوستر ترمز: در حالتی که موتور خودرو خاموش است، پا را روی پدال ترمز فشار می دهیم و بعد استارت می زنیم، در صورتیکه بوستر سالم باشد، باید پدال ۲ یا ۳ سانتی متر پایین برود.
۴- خرابی پمپ ترمز – هوا گرفتن سیستم ترمز
اگر قطعات لاستیکیِ داخل پمپ ترمز خراب شوند، در هدایت روغن ترمز اختلال ایجاد می شود و اصطلاحا فشار روغن از کنار قطعات فرار می کند. در این مواقع، هنگام ترمز گیری پدال ترمز پایینتر از حالت عادی می رود و گیرایی ترمز ضعیف است، و یا اصلا گیرایی ندارد.
اگر به هر دلیلی سطح روغن ترمز در مخزن آن از مقدار خاصی کمتر شود، بجای روغن ترمز، هوا وارد سیستم ترمز می شود و متعاقبا گیرایی ترمز ضعیف خواهد شد.
۵- نشت روغن از سیلندر ترمز
در صورتیکه روغن ترمز از سیلندرهای ترمز نشت کند، پس از باز کردن چرخها براحتی قابل مشاهده خواهد بود که این ایراد به ۳ صورت زیر نیروی ترمز را ضعیف می کند:
i- در صورت ادامه دار بودن نشتی، سطح روغن ترمز در مخزن آن کم می شود و پس از پایین آمدن سطح آن از مقدار خاصی، بجای روغن ترمز، هوا وارد سیستم ترمز می شود و متعاقبا گیرایی ترمز ضعیف خواهد شد.
ii- بخشی از روغن ترمز از سیلندرها فرار می کند و در نتیجه نیروی حداکثری ترمز، به سیلندرها و در نهایت لنتها وارد نخواهد شد.
iii- اگر سطح لنتها و دیسک ترمز به روغن ترمز نشت شده آغشته شود، اصطکاک بین لنتها و دیسک کمتر شده و نیروی ترمز کاهش خواهد یافت.
۶- کشیدن فرمان به یک طرف در هنگام ترمز گیری
اگر به هر دلیلی، نیروی ترمز به صورت متعادل (مساوی) به چرخهای چپ و راست در محور جلو یا عقب تقسیم نشود، فرمان به سمتی کشیده می شود که ترمز در آن طرف قویتر است.
این حالت معمولا به یک یا ترکیبی از علتهای زیر اتفاق می افتد:
– پیستون در سیلندر ترمز در یکی از چرخها گیرپاژ کرده باشد و نیروی ترمز را بدرستی منتقل نمی کند
– دیسک ترمز در یکی از چرخها چرب شده و اصطکاک خوبی ندارد
– مسیر انتقال روغن ترمز برای یکی از چرخها کیپ شده است
۷- تنظیم نبودن ریگلاژ ترمز دستی
ریگلاژ ترمز دستی در مقدار پایین رفتن پدال ترمز موثر است و در صورت نادرست بودن آن، پدال ترمز بیش از حد پایین می رود.
سیستم ترمز در خودرو از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است و هر گونه تعمیر و عیب یابی آن می بایست توسط نیروی متخصص و با تجربه صورت گیرد.
بیشتر بخوانید:
