محافظ برق چیست؟ و چگونه یک محافظ برق الکترونیکی بخریم؟

ما اغلب تعداد لوازم الکترونیکی بیشتری به نسبت پریز‌های روی دیوار داریم. به همین دلیل است که در بیشتر خانه‌ها در پشت تلویزیون و زیر میز‌ها چند‌راهی‌های برق دیده می‌شود اما این تمام ماجرا نیست، ما علاوه بر این که به پریز‌های بیشتری احتیاج داریم نیازمند حفظ امنیت لوازم الکترونیکی خود در برابر نوسانات برقی نیز هستیم.

 

 

اضافه بار و نوسانات برقی ، نویز‌ها و جریان‌های اضافی همه و همه جزو تفکیک نا‌پذیر سیستم توزیع برق هستند که نمی‌توان جلوی بروز آن‌ها را گرفت. راه‌حل پیشنهادی استفاده از محافظ الکترونیکی است که از رسیدن ولتاژ آنی و نوسانات برقی به لوازم الکترونیکی جلوگیری می‌کند.

توجه داشته باشید که تمامی محافظ‌های الکترونیکی یکسان نیستند و بعضی از آن‌ها حتی ممکن است دستگاه‌های شما را در معرض خطر قرار دهند. در ادامه ما به نحوه صحیح استفاده از محافظ الکترونیکی، ضرورت استفاده از آن و انتخاب یک محافظ الکترونیکی مناسب می‌پردازیم.

 

آشنائی با مهارت های برق

 

محافظ برق دستگاهی است که در مسیر ورودی برق قرار می‌گیرد و در صورتی که مقدار ولتاژ یا آمپر یا توان مصرفی به هر دلیلی (مانند: اشکال برق رسانی در اداره برق یا نیروگاه یا خطوط انتقال، رعد و برق و حوادث طبیعی، سرقت کابل‌های برق شهری، مصرف برق بیش از حد مصرف کننده و…) خارج از محدوده استاندارد گردد، مسیر ورود برق را قطع می‌نماید و پس از طی زمانی مشخص در صورت ایجاد شرایط استاندارد، مجدد مسیر ورود جریان را به تجهیزات الکتریکی، وصل می‌نماید تا از آسیب به دستگاه مورد نظر جلوگیری شود.

محدوده کارکرد ولتاژ و آمپر و همچنین زمان مورد نیاز برای عبور مجدد جریان الکتریکی، بستگی به وسیله‌ی الکتریکی ما دارد، زیرا مقدار مصرف و حساسیت هر وسیله‌ی الکتریکی متفاوت است. به طور مثال مقدار توان مصرفی یک دستگاه پکیج با یک ماشین لباسشویی یا جاروبرقی یا کولر گازی یا مخلوط کن یا یک چراغ با لامپ معمولی متفاوت است.

 

نحوه سیم کشی کولر گازی

البته باید به این نکته اشاره کرد که در کشور ما به علت عدم رعایت مقررات ملی ساختمان (مبحث سیزدهم) مبنی بر طراحی و اجرای صحیح تاسیسات برقی ساختمان‌ها که وجود چاه ارت، تجهیزات حفاظتی و موتور برق اضطراری را الزام می‌داند، وجود محافظ برق برای هر دستگاه برقی یا سر راه کنتور برق ساختمان ضروری است.

 

تاسیسات برق ساختمان

 

این در حالی است که در بسیاری از کشورهای پیشرفته به علت رعایت این مقررات اجباری، ساکنین ساختمان و مصرف کننده نیازی به خرید محافظ برق برای وسایل الکتریکی شخصی خود ندارند.

امید است در آینده‌ای نزدیک اجرای کامل مبحث ۱۳ مقررات ملی ساختمان، ایمنی تجهیزات الکتریکی و مهم‌تر از آن ایمنی افراد در مقابل نوسانات برق و برق گرفتگی، تضمین گردد.

نکات مهم

۱- بهتر است جنس بدنه محافظ برق ABS یا همان ضد آتش باشد.

۲- بهتر است فیوز محافظ برق در دسترس باشد تا در صورتی که در اثر عبور بیش از حد شدت جریان فیوز آن بسوزد مصرف کننده به راحتی بتواند آن را تعویض نماید.

۳- گارانتی تعویض محافظ برق یکی از مزایای یک محافظ برق خوب است که تضمین می‌کند این محافظ حداقل در طول مدت گارانتی به درستی کار می‌کند.

۴- با توجه به اینکه تعدادی از وسایل الکتریکی، توان مصرفی، شدت جریان و زمان مورد نیاز تاخیر واحد و مشترکی دارند می‌توان با مشورت گرفتن از افراد آگاه در این زمینه، از یک محافظ برق مشترک برای دستگاه دیگری هم استفاده نمود.

به طور مثال معمولا از محافظ برق ۲۵۰۰ ولت آمپری با زمان تاخیر ۳۰ ثانیه و دامنه ی ولتاژ ۱۷۰ تا ۲۵۰ ولتی، برای وسایل صوتی و تصویری و پکیج، یخچال و فریزر، کامپیوتر و تلویزیون و مایکرو ویو، می‌توان استفاده کرد. البته بهتر است قبل از استفاده‌ی مشترک با افراد آگاه در زمینه‌ی برق، یا شرکت تولیدی محافظ برق، مشورت شود.

 

امواج مایکروویو

۵- بهتر است محافظ برق دارای کلید  on/off باشد.

۶- وجود یک محافظ برق قبل از ورود برق به تجهیزات الکتریکی فقط و فقط ایمنی تجهیزات الکتیریکی را بالا می برد و نه ایمنی افراد را.

۷- در صورتی که کودک خردسالی دارید، باید از محافظ برقی استفاده کنید که منافذ آن دارای محافظ پلاستیکی باشد تا فرزند شما نتواند اشیاء را در داخل آن وارد نماید.

محافظ برق پکیج

در بازار و فروشگاه‌ها، تنوع محافظ برق بسیار زیاد است. در این مواقع باید دقت نمود که صرفا به هزینه نباید توجه کرد، مبلغ زیاد و یا کم محافظ برق دلیل بر کیفیت بالا یا پایین آن نیست. در این گونه مواقع بهتر است به شرکت‌های معتبر اعتماد نمود.

چرا استفاده از محافظ الکترونیکی ضروری است؟

نوسانات برقی هنگامی اتفاق می‌افتد که جریان برق قطع و وصل شود و یا چیزی جریان برق را به سیستم بر‌گرداند. نوسانات برقی می‌توانند بین ۵ -۱۰ ولت (مثلا وقتی سشوار را روشن می‌کنید) تا هزاران ولت (هنگام روشن کردن ترانسفورمر) متغیر باشند.

 

ترانسفورماتور یا مبدل چیست؟

 

منشا نوسانات برقی می‌تواند داخلی یا خارجی باشد. بیش از نیمی از نوسانات برقی خانگی مربوط به سیستم داخلی است. این مورد ممکن است هزاران بار در روز اتفاق بیافتد. مثلا هنگامی که یک وسیله الکترونیکی دارای موتور خاموش یا روشن شود الکتریسیته را از مدار خارج یا به آن وارد کند.

اختلالات خارجی ممکن است به دلیل افتادن درخت روی سیم برق، برخورد صاعقه به تجهیزات برق‌رسانی و یا ورود حیوانات به محفظه ترانسفورمر اتفاق افتد.

همه ما نوسانات برقی را تجربه کرده‌ایم. این نوسانات برقی ولتاژ ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق بیافتد مانند مشکل در تامین برق از سمت نیروگاه و یا سیم‌کشی غیر‌استاندارد داخلی. این نوسانات برقی بدون حضور یک محافظ الکترونیکی مناسب می‌تواند منجر به بروز خسارت‌های فراوانی شود و لوازم الکترونیکی شما را از کار بیاندازند. لوازم الکترونیکی همگی شامل ریزپردازنده‌های حساسی هستند که ممکن است حتی با نوسانی ۱۰ ولتی نیز کارایی خود را از دست بدهند.

 

نکات ایمنی در برق

 

داستان فقط به همین‌جا ختم نخواهد شد، اگر محافظ الکتریکی وجود نداشته باشد که هنگام نوسانات برق جریان را قطع نماید ممکن است لوازم الکترونیکی شما ذوب کند، فیوز‌ها از کار بیاندازد و موجب اتصالی و حتی آتش‌سوزی شود. پس می‌توان گفت سوختن و خراب شدن دستگاه‌‌های الکترونیکی کمترین خسارت استفاده نکردن از محافظ الکترونیکی است.

 

فرق بین چند‌راهی برق و محافظ الکترونیکی

اول از همه باید بدانید که هر چند‌راهی یک محافظ الکترونیکی نیست. چند‌راهی صرفا ولتاژ خروجی را به چند پورت تقسیم می‌کند اما محافظ الکترونیکی جهت محافظت از لوازم الکترونیکی مانند تلویزیون، کامپیوتر و … در برابر نوسانات برق و نویز بر خط توزیع برق شما طراحی شده‌است.

 

حفاظت و ایمنی در برق

 

نکته‌ای که حتما باید به آن دقت کنید این است که اشتباهی یک چند‌راهی را به جای محافظ الکترونیکی انتخاب نکنید. حتما هنگام خرید به دنبال کلماتی مانند محافظ، سوئیچ قطع و یا فیوز بگردید.

 

 

نکته‌ دیگری که باید به آن توجه کنید قیمت است. شما اغلب برای خرید یک محافظ الکترونیکی پول بیشتری به نسبت چند‌راهی پرداخت خواهید کرد. کسانی که از فروشگاه‌های اینترنتی خرید می‌کنند صرفا به دلیل این که چندراهی ارزان قیمت‌تر است و یا این که در دسته‌بندی محافظ قرار گرفته است بدون دقت به کارایی و قابلیت‌ها آن را خریداری می‌کنند.

 

منشا نوسانات برقی می‌تواند داخلی یا خارجی باشد. بیش از نیمی از نوسانات خانگی مربوط به سیستم داخلی است. این مورد ممکن است هزاران بار در روز اتفاق بیافتد. مقلا هنگامی که یک وسیله الکترونیکی دارای موتور خاموش یا روشن شود الکتریسیته را از مدار خارج یا به آن وارد کند.

 

با توجه به نیازتان محافظ الکترونیکی مناسب را انتخاب کنید

۵ نکته اساسی در خرید محافظ الکترونیکی وجود دارد که باید به آن‌ها دقت کنید:

• تعداد پورت‌های خروجی را درست انتخاب کنید:

بر اساس نیازتان خرید کنید. اغلب افراد فکر می‌کنند محافظ‌های الکترونیکی ۶ یا ۸ پورت دارند اما مدل‌های دیگری نیز موجود است مانند ۱۲ پورت با فاصله‌های مناسب که بتوان از همه آن پریز‌ها استفاده کرد. گاهی دقت نکردن در انتخاب تعداد پورت موجب به وجود آمدن یک سلسله متوالی از چند‌راهی‌ها و محافظ‌ها خواهد شد که اصلا ظاهر منظمی ندارند.

 

انواع کابل و ایمنی سیم و کابل

 

• هنگام خرید به لوازم الکترونیکی که قرار است به محافظ متصل شوند دقت کنید:

هنگام خرید به دستگاه‌هایی که قرار است به محافظ متصل شوند دقت کنید. گاهی ممکن است تصمیم بگیرید به خرید بروید و بهترین نوع محافظ الکترونیکی را بخرید اما با کمی دقت در خصوص نوع لوازم الکترونیکی که قرار است به محافظ متصل شود می‌توانید مقداری در بودجه خود صرفه‌جویی کنید. به عنوان مثال محافظی که باید برای تلویزیون و وسائل صوتی تصویری خود بخرید باید به مراتب از محافظی که قرار است آباژور و شارژر موبایلتان را به آن متصل کنید با کیفیت‌تر باشد.

 

 

به علامت استاندارد و پشتیبانی از TVSS محافظ الکترونیکی دقت کنید:

حتما دقت کنید که محافظی که قصد خرید آن را دارید از سمت موسسه‌های معتبر استاندارد تایید شده باشد. محافظ انتخاب شده باید حداقل استاندارد UL1449 (قابلیت حفاظت از مدار در برابر اضافه ولتاژ و جریان‌های آنی) را رعایت کند تا مطمئن شوید می‌تواند به خوبی از لوازم الکترونیکی شما محافظت کند.

 

سیم کشی برق ساختمان

 

• نرخ جذب انرژی محافظ الکترونیکی و میزان ولتاژ قطع و زمان پاسخگویی آن را مد‌نظر قرار دهید:

منظور از نرخ جذب انرژی همانطور که از نامش پیدا است میزان انرژی است که می‌تواند بدون خراب شدن جذب کند. نرخی بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ ژول یا بیشتر مناسب است (اگر بیشتر باشد بهتر است). ولتاژ قطع در واقع ولتاژ آستانه محافظ است، یعنی زمانی که محافظ الکترونیکی شروع به کار کرده و انرژی را جذب می‌کند که باید مقداری بین ۴۰۰ ولت یا کمتر داشته باشد (اگر کمتر باشد بهتر است).

 

 

محافظ در واقع بی‌درنگ عمل نمی‌کند و دارای تاخیر کمی در عملکرد است (در حد چند نانو ثانیه) که به این زمان تاخیر زمان پاسخگویی می‌گویند. باید در نظر داشته باشید که اغلب نوسانات برقی در سرعتی حدود میکرو ثانیه دارند پس اگر زمان پاسخگویی محافظی که انتخاب می‌کنید در حد نانو ثانیه باشد می‌تواند این نویز‌ها را جذب نماید. دقت داشته باشید هرچه زمان پاسخگویی کمتر محافظ برق الکترونیکی با کیفیت‌تر است.

 

• گارانتی را چک کنید:

برخی محافظ‌های الکترونیکی در صورت عبور ولتاژ و آسیب رسیدن به لوازم الکترونیکی که به آن متصل بوده‌اند این لوازم را تا میزان مشخصی از آسیب گارانتی می‌کنند. هنگام خرید به این موضوع دقت کنید و روال چگونگی استفاده از این گارانتی را بررسی نمایید.

 

قوانین نظارتی برق ساختمان

 

دقت کنید که قبل از خرید حتما تمامی اطلاعات به شما داده شده‌باشد و حتما جزئیات محصول را نیز به دقت مطالعه کرده باشید چرا که شما نمیخواهید بابت محافظ الکترونیکی پول پرداخت کنید که خیلی عملکرد ضعیفی دارد و تنها نام محافظ را یدک می‌کشد اما این نکته را نیز مد نظر قرار دهید که قیمت هم نباید تصمیمات شما را تحت تاثیر قرار دهد.

 

 

همانطور که می‌دانید همیشه گران‌ترین بهترین نیست، پس باید دقت کنید که می‌خواهید از چه چیزی محافظت کنید و بر مبنای آن خرید انجام دهید.

 

نقشه خوانی برق ساختمان

 

ممکن است برخی قابلیت‌های دیگر نیز در انتخاب محافظ الکترونیکی موثر باشد. به عنوان مثال محافظی که به صورت خودکار هنگامی که دستگاه متصل خاموش می‌شود، خاموش شود یا یک ریموت کنترل داشته باشد تا با توجه به دستگاه متصل بتوان آن را خاموش و روشن کرد. این ایده‌ها برای لوازم الکترونیکی مناسب است که به صورت آماده به کار قرار دارند مانند تلویزیون و ایده ریموت کنترل نیز برای محافظ‌هایی مناسب است که دسترسی به آن‌ها مشکل است.

 

همه ما نوسانات برقی را تجربه کرده‌ایم. این نوسانات ولتاژ ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد مانند مشکل در تامین برق از سمت نیروگاه و یا سیم‌کشی غیر‌استاندارد داخلی.

 

زنجیره‌ای از محافظ‌ها و چند‌راهی‌ها درست نکنید

کاری اغلب ما هنگامی که به پریز بیشتر احتیاج داریم انجام می‌دهیم متصل کردن چندین چند‌راهی به یکدیگر است. در نگاه اول کار ساده‌ای به نظر می‌رسد اما از لحاظ امنیتی ممکن است کاملا خطرآفرین باشد. شما می‌توانید چند چند‌راهی را بهم متصل کنید که البته توصیه نمی‌شود اما هرگز نباید چند محافظ الکترونیکی را بهم متصل کنید چون دیگر کارایی خود را از دست می‌دهند.

وقتی شما چندین چند‌راهی را به یکدیگر متصل می‌کنید موجب اضافه بار شده و ممکن است منجر به جرقه و آتش سوزی نیز بشود.

 

 

ممکن است فکر کنید راه‌حل بهتر این است که چندین چند‌راهی را به یک محافظ الکترونیکی متصل کنید تا هم امنیت را به خطر نیاندازید و هم خروجی‌های بیشتری داشته باشید اما باز هم امنیت را کاهش داده‌اید. در واقع هنگامی که می‌توانید یک محافظ با پورت‌های بیشتر بخرید انجام چنین کار‌هایی اصلا توصیه نمی‌شوند.

چه زمانی لازم است محافظ خود را عوض کنید؟

محافظ‌ها تا همیشه درست کار نخواهند کرد. این دستگاه‌های الکترونیکی به مرور زمان و در اثر هدایت انرژی کارایی خود را از دست می‌دهند. این بدین معنی است که میزان عمر مفید محافظ الکترونیکی شما به تعداد دفعاتی که نوسان برق در منطقه اتفاق می‌افتد ارتباط دارد. یک محافظ الکترونیکی تنها می‌تواند میزان محدودی انرژی جذب کند.

 

 

ممکن است فکر کنید راه‌حل بهتر این است که چندین چند‌راهی را به یک محافظ الکترونیکی متصل کنید تا هم امنیت را به خطر نیاندازید و هم خروجی‌های بیشتری داشته باشید اما باز هم امنیت را کاهش داده‌اید. در واقع هنگامی که می‌توانید یک محافظ با پورت‌های بیشتر بخرید انجام چنین کار‌هایی اصلا توصیه نمی‌شوند.

 

برخی از این محافظ‌ها چراغ هشدار دارند که با خاموش یا روشن شدن خود اعلام می‌کنند که دیگر قادر به محافظت نیستند. برخی مدل‌های گران‌تر نیز هشدار صوتی دارند.

شما باید همواره گوش به زنگ باشید تا در موقع مناسب محافظ خود را تعویض کنید چرا که وقتی همه چیز به نظر خوب و مرتب می‌آید در واقع محافظ شما عملکرد خودش را از دست داده و لوازم الکترونیکی در معرض خطر قرار گرفته‌اند.

جمع بندی

• ما علاوه بر این که به پریز‌های بیشتری احتیاج داریم نیازمند حفظ امنیت لوازم الکترونیکی خود نیز هستیم.
• اضافه بار و نوسانات برقی، نویز‌ها و جریان‌های اضافی همه و همه جزو تفکیک‌نا‌پذیر سیستم توزیع برق هستند که نمی‌توان جلوی بروز آن‌ها را گرفت.
• نوسانات برقی هنگامی اتفاق می‌افتد که جریان برق قطع و وصل شود و یا چیزی جریان برق را به سیستم بر‌گرداند.
• با کمی دقت در خصوص نوع لوازم الکترونیکی که قرار است به محافظ متصل شود می‌توانید مقداری در بودجه خود صرفه‌جویی کنید.
• دقت کنید که محافظی که قصد خرید آن را دارید حداقل استاندارد UL1449 را رعایت کند تا مطمئن شوید می‌تواند به خوبی از لوازم الکترونیکی شما محافظت کند.
• نرخ جذب انرژی میزان انرژی است که می‌تواند بدون خراب شدن جذب کند. نرخی بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ ژول یا بیشتر مناسب است (اگر بیشتر باشد بهتر است).
• ولتاژ قطع در واقع ولتاژ آستانه محافظ است که باید مقداری بین ۴۰۰ ولت یا کمتر داشته باشد (اگر کمتر باشد بهتر است).
• محافظ دارای تاخیر کمی در عملکرد است (در حد چند نانو ثانیه) که به این زمان تاخیر زمان پاسخگویی می‌گویند، هرچه زمان پاسخگویی کمتر محافظ الکترونیکی با کیفیت‌تر است.
• این نکته را مد نظر قرار دهید که قیمت هم نباید تصمیمات شما را تحت تاثیر قرار دهد.همانطور که می‌دانید همیشه گران‌ترین بهترین نیست.
• هرگز نباید چند محافظ الکترونیکی را بهم متصل کنید چون دیگر کارایی خود را از دست می‌دهند.
• محافظ‌ها به مرور زمان و در اثر هدایت انرژی کارایی خود را از دست می‌دهند. این بدین معنی است که میزان عمر مفید محافظ الکترونیکی شما به تعداد دفعاتی که نوسان برق در منطقه اتفاق می‌افتد ارتباط دارد.

شما باید همواره گوش به زنگ باشید تا در موقع مناسب محافظ خود را تعویض نمائید.

منابع : kilid.com – www.mohajer-co.com