ضایعات سیم و کابل

چکیده

تولید محصول با کیفیت بالا و عاری از عیب از جمله اهداف استراتژیک محسوب می شود که هر سازمانی را در دستیابی به سهم مناسب از بازار رقابت یاری می نماید. این در حالی است که کاهش و حذف ضایعات نقش مهمی در رسیدن به هدف مزبور بازی می کند. از طرف دیگر یکی از مهمترین موضوعات در هر صنعتی کاهش هزینه های تولید می باشد که ضایعات یکی از عوامل مهم در این راستا می باشد.

مقاله حاضر به مطالعه پویایی های ایجاد ضایعات در ساختار تولیدی یک شرکت سیم و کابل که دارای حجم بالای تولید ضایعات می باشد می پردازد. برای این منظور ابتدا به بررسی عوامل و ساختار تولید ضایعات در شرکت سیم و کابل با استفاده از رویکرد پویایی های سیستمی پرداخته و سپس با شبیه سازی مدل حاصل، راه حل های مناسبی جهت کنترل میزان ضایعات ارائه می شود.

واژگان کلیدی

کنترل ضایعات، رویکرد پویایی های سیستمی، نرم افزار ونسیم.

۱- مقدمه

در دنیای امروز محیط کسب وکار بشدت پویا و متلاطم بوده و رقبای زیادی در آن به فعالیت می پردازند. از طرف دیگر رشد و بقای هر کسب وکار یا شرکت تولیدی به مشتری و رضایت وی از محصول یا خدمت آن کسب و کار بستگی زیادی دارد. لذا هر سازمانی نیاز دارد تا طبق نظر مشتریان فرایندهای تولیدی و مدیریتی خود را اصلاح کند تا بتواند در این محیط با کسب مزیت رقابتی ادامه حیات دهد.

رضایت مشتری از ارزشی که محصول یا خدمت برای وی ایجاد می کند ناشی می شود و همیشه به دو عامل مهم قیمت و کیفیت وابسته است. بعبارت دیگر مشتری از شرکتی محصول یا خدمت دریافت می کند که آن را با قیمت پایین تر و با کیفیت بالاتر ارائه کند.

مقادیری از هزینه ها که مربوط به دسـتیابی یا عـدم دستـیابی به کیفـیت مورد نـظر در

سـازمان ها می باشد هزینه های کیفیت نامیده می شوند. امروزه تقریباً تمامی مشاوران مدیریت کیفیت، برنامه های هزینه کیفیت را به عنوان مجموعه ای از توانمندی هایشان معرفی می نمایند. از طرف دیگر همانطور که اشاره شد هزینه تولید محصول در کسب مزیت رقابتی مهم است و در این میان هزینه کیفیت و ضایعات نقش مهمی دارند. در همین راستا شرکت های مختلف بایستی با مدیریت هزینه و از طریق کاهش بهای تمام شده، قیمت فروش خود را نسبت به رقبا کاهش دهند و همزمان با سرمایه گذاری در کیفیت و ایجاد سیستم های مدیریت کیفیت به ارتقا کیفیت محصولات یا خدمات خود بپردازند.

سرمایه گذاری در کیفیت از یک طرف سبب بهبود و ارتقا خروجی محصولات و خدمات می شود و از طرف دیگر با کاهش ضایعات و دوباره کاری ها و افزایش تولید سبب کاهش هزینه ها و قیمت محصول یا خدمت می شود. بنابراین در شرکت ها و سازمان های مختلف برنامه ریزی جامعی جهت سرمایه گذاری در بخش کیفیت برای دستیابی به این دو هدف صورت می پذیرد.

با این توضیحات و از آنجا که تولید محصول با کیفیت بالا و عاری از عیب از جمله اهداف استراتژیک محسوب می شود که هر سازمانی را در دستیابی به سهم مناسب از بازار رقابت یاری می نماید. این در حالی است که کاهش و حذف ضایعات نقش مهمی در رسیدن به هدف مزبور بازی می کند. از طرف دیگر یکی از مهمترین موضوعات در هر صنعتی کاهش هزینه های تولید می باشد که ضایعات یکی از عوامل مهم در این راستا می باشد.

مقاله حاضر به مطالعه پویایی های ایجاد ضایعات در ساختار تولیدی یک شرکت سیم و کابل که دارای حجم بالای تولید ضایعات می باشد می پردازد. برای این منظور ابتدا به بررسی عوامل و ساختار تولید ضایعات در شرکت سیم و کابل با استفاده از رویکرد پویایی های سیستمی پرداخته و سپس با شبیه سازی مدل حاصل، راه حل های مناسبی جهت کنترل میزان ضایعات ارائه می شود.

۱- مبانی نظری و پیشینه تحقیق

با توسعه صنعت و ورود به عصر اقتصاد دانش بنیان، نیاز سازمانهای تولیدکننده خدمات و کالا به داشتن نظام و ساختاری مشخص که به آنها در حفظ کیفیت محصول و توسعه کیفی تولیدات کمک کند بیشتر مشخص شده است. از دیگر سو مشتریان قدرت یافتند تا بین محصولاتی که خریداری می کنند، از نظر کیفی تمایز قائل شوند و محصول خوب را از بد تشخیص دهند. در این شرایط سازمانها هزینه های زیادی را در مقوله کیفیت صرف می کنند تا از گردونه رقابت خارج نشوند. بنابراین امروزه اکثر سازمانهای تولیدکننده از سیستمهای مدیریت کیفیت و الزامات تکمیلی مشتریان به عنوان بستری برای نیل به اهداف سازمانی استفاده می کنند.

بنابراین در راستای توسعه کیفیت و ایجاد سیستم های مختلف مدیریت کیفیت تاکنون مدل های مختلف و فعالیت های زیادی صورت گرفته است. از طرف دیگر با ایجاد این مدل ها و سیستم ها محققان مختلف به بررسی این سیستم ها و اثرات کیفیت و کاهش ضایعات بر توسعه شرکت های تولیدی پرداخته اند.

برای مطالعه پیرامون کیفیت و کاهش ضایعات روش های مختلفی استفاده شده است که یکی از روش های مورد استفاده رویکرد پویایی های سیستمی می باشد. رویکرد پویایی های سیستمی با ادعای برخورد جامع و فراگیر نسبت به پدیده ها امکان شناخت آن ها را فراهم کرده و سبب ارائه راهکارهای منسجم و قدرتمند برای حل مسائل سیستم های مختلف چه در بازه کوتاه مدت و چه بلندمدت شده است. بعبارت دیگر این رویکرد هم در زمینه مسائل استراتژیک و هم عملیاتی مانند مدیریت تولید و موجودی کاربرد دارد.

در ادامه به برخی از این مطالعات اشاره می شود.

استفاده از رویکرد پویایی های سیستمی در مطالعه کیفیت و مدیریت ضایعات را می توان به حوزه هایی چون کیفیت در بخش های مختلف مانند آموزش عالی، بیمارستان ها، سیستم های تولیدی و مدیریت شهری و … تقسیم بندی کرد.

بعنوان مثال با استفاده از رویکرد پویایی های سیستمی به کنترل کیفیت برای ایجاد TQM می پردازد. وی در مدل خود کاهش دوباره کاری و خطا، افزایش مهارت نیروی انسانی و افزایش بودجه شرکت را فرموله کرده است.

در حوزه آموزش عالی، آذر و همکاران به تحلیل چالش کیفیت آموزش عالی در برنامه پنجم توسعه کشور با بهره گیری از رویکرد پویایی های سیستمی پرداخته اند.

در حوزه ضایعات بیشتر مطالعات مربوط به ضایعات بیمارستانی و مدیریت ضایعات شهری می باشند. بعنوان مثال چارول، تاناکا و شکدار به طراحی مدل پویایی های سیستمی ضایعات بیمارستانی پرداخته اند. کیپالک و بارتون مدلی جهت مدیریت ضایعات بیمارستانی در ترکیه ایجاد کرده اند. همچنین کیپالک به بررسی اثر الودگی های سیستم های بهداشتی بر کارگران مرتبط با استفاده از پویایی های سیستمی پرداخته است.

 به تحلیل مدیریت زباله جامد شهری در دهلی در کشور هند با استفاده از رویکرد پویایی های سیستمی پرداخته است. زارع مهرجردی، فرامرزی نژاد، اخوان یک مدل پویایی های سیستمی برای پیش بینی زباله های جامدشهری خانگی در یک منطقه شهری در یزد ایجاد کرده اند. همچنین پای و همکاران مدل پویایی های سیستمی برای مدیریت جامع زباله ایجاد کرده اند.

 با استفاده از مدلسازی پویایی های سیستمی به بررسی مدیریت سیستم ضایعات در یک کارخانه می پردازد. همچنین یانگ به مدلسازی بازیابی ضایعات کارخانه و اثر آن بر درآمد با استفاده از رویکرد پویایی های سیستمی پرداخته است. قادری و تقی زاده به تحلیل پویایی های هزینه های کیفیت در تولید انرژی الکتریکی پرداخته

اند. آنها در مقاله خود بیان می کنند که با توجه به چالش های اخیر در جهت ایجاد بازار برق برای بخش تولید انرژی الکتریکی، بهره مندی از نگرش صحیح به اقتصاد کیفیت و سیستم های هزینه کیفیت به حضور مؤثر در میدان رقابت کمک می کند زیرا که کیفیت و کاهش هزینه دو هدف مکمل به شمار می روند.

بهره وری بیشتر، هزینه های کیفیت کمتر، افزایش فروش، حضور فعال در بازار و سود بیشتر از جمله مواردی است که شرکت های تولید انرژی الکتریکی از آن بهره خواهند برد. آنها در مقاله خود ابتدا به معرفی هزینه های کیفیت یک نیروگاه پرداخته و سپس با استفاده از تکنیک پویایی های سیستمی به بررسی روابط علی و معلولی آنها و تأثیرشان در بهبود سیستم تولید انرژی الکتریکی پرداخته اند.

همچنین یک مدل برای نحوه سرمایه گذاری بر روی فعالیت های ارزیابی و پیشگیری پیشنهاد و اجرا کرده اند. شمسودوها، کوادوس و کلاس به مدلسازی پویایی های سیستمی برای بازیابی مواد ضایعاتی و کسب مزیت از آن پرداخته اند.

ترهان، گارگ و ساچدوا با استفاده از پویایی های سیستمی به بررسی اقدامات پیشگیرانه و سرمایه گذاری در کیفیت و اثر آن در کاهش هزینه ها پرداخته اند. آنها بیان می کنند که هدف از بررسی هزینه کیفیت لزوما کاهش آن نیست بلکه اجرای درست آن می باشد تا کیفیت افزایش یافته و مشتری راضی گردد.

آنها در مقاله خود با استفاده از مدلسازی بدنبال کاهش هزینه های غیرعملکردی مانند هزینه شکست داخلی و هزینه شکست خارجی با سرمایه گذاری بر هزینه های عملکردی مانند هزینه پیشگیری و هزینه ارزیابیمی باشند. آنها بیان می کنند که پیشگیری علت عیب را شناسایی و رفع می کند و ارزیابی سبب شناسایی فعالیت معیوب می شود. مطالعات دیگری نیز به مدل سازی پویایی های سیستمی برای سیستم هزینه کیفیت پرداخته اند.

نهایتا می توان گفت که در زمینه مدیریت ضایعات با استفاده از رویکرد پویایی های سیستمی مطالعات زیادی صورت گرفته است.

۱- روش شناسی تحقیق

روش این تحقیق، توصیفی بوده و به طور خاص مدلسازی تبینی است. این نوع تحقیق درصدد یافتن روابط علت و معلولی میان متغیرهای مختلف است. روش گرداوری اطلاعات نیز بصورت کتابخانه ایی و میدانی می باشد بدین صورتکه مبانی نظری تحقیق از کتابها، نشریات و مقالات تخصصی فارسی و لاتین گردآوری شده و بخش میدانی آن با بررسی نظرات متخصصان و کارشناسان شرکت مورد مطالعه صورت گرفته است.

پژوهش حاضر از منظر هدف، کاربردی- توسعه ایی است. در این تحقیق همانطور که ذکر شد از رویکرد پویایی های سیستمی جهت تحلیل و مدلسازی ضایعات در یک شرکت سیم و کابل بهره گرفته شده است.

رویکرد پویایی های سیستمی را می توان به عنوان روشی که تحلیل، برقراری ارتباط و یادگیری در مورد دنیای واقعی را تسهیل می کند، قلمداد نمود. بر خلاف رویکرد های سنتی که بر روابط علّی و معلولی خطی تاکید دارند، این رویکرد بر بازخورد بین متغیرهای یک مسئله با نگاهی سیستمی متمرکز است. این تمرکز موجب می شود تا نگرشی جامع از دنیای واقعی ایجاد گردد و پویایی های پیچیده درون سیستم نمایان گردند.

روش پویایی های سیستم را در قالب پنج گام تکرار شونده طبق شکل زیر نشان داده است که در ادامه تشریح می گردد.

گام اول: ساختاردهی به مسئله(تعریف مسأله با تعیین مرز مدل): مهمترین گام در فرآیند مدل سازی تعریف مسأله است چراکه این رویکرد مسئله محور می باشد. در واقع، در این گام باید به طور شفاف، مسأله مشخص گردد.

گام دوم: توسعۀ فرضیه پویا: پس از مشخص شدن مسأله، محقق باید اقدام به توسعۀ یک فرضیه که همان حدس اولیه مدلساز است نماید که به آن فرضیۀ پویا می گویند. این فرضیه از آن جهت پویا نامیده می شود که باید توصیفی از ماهیت پویای مسأله در قالب حلقه های بازخوردی و بصورت درونزا ارائه نماید.

گام سوم: مدلسازی و فرمول کردن: فرمول بندی یک مدل مفهومی، بینش های زیادی را برای محقق، حتی پیش از اجرای شبیه سازی به وجود می آورد. این گام به محقق کمک می کند تا مفهوم های مبهم را تشخیص دهد و درک مناسبی از کل سیستم به دست آورد. این گام با ترسیم مدل های علت و معلولی و نمودار جریان صورت می گیرد.

گام چهارم: اعتبارسنجی مدل و شبیه سازی: در این گام، آزمون های متعددی با هدف ایجاد اطمینان از اعتبار و قابلیت اعتماد مدل صورت می پذیرد. این آزمون ها در سه دسته آزمون تست ساختاری، تست رفتاری و مضامین سیاستی قرار دارد. بعد از معتبر بودن مدل بایستی مدل در حالت پایه شبیه سازی شود.

گام پنجم: تجزیه و تحلیل نتایج (سناریو سازی و ارزیابی سیاستها): محقق پس از اطمینان از ساختار و رفتار مدل، سیاست ها و یا به عبارتی سناریوهایی را برای بهبود عملکرد مدل طراحی و نتایج به دست آمده از اجرای این سیاستها را تجزیه و تحلیل می نماید. این سیاست ها از درون مدل و فرایند مدلسازی با شناسایی نقاط اهرمی بدست می آیند.

۱- تجزیه و تحلیل داده ها

در این قسمت ضمن معرفی شرکت مورد بررسی تمامی گام های مدلسازی تشریح می گردد. شرکت مورد نظر دارای سابقه ۳۶ سال فعالیت در حوزه تولید سیم و کابل می باشد. این شرکت ابتدا بصورت کارگاهی و تنها در زمینه سیم شروع به فعالیت کرده و هم اکنون با گسترش سالن ها و خطوط تولید و تنوع بخشی به محصولات در زمینه انواع سیم و کابل با مصارف عمومی، کابل های کنترل و ابزار دقیق و تلفنی، کابل های صنعتی فشار ضعیف با عایقPVC ، PE ، XLPE ، EPR  و در انواع مسلح و شیلد دار، کابل با کاربردهای خاص مانند کابل سنسور و کابل های ضدآتش دارای قابلیت ارائه سرویس در شرایط آتش سوزی، انواع کابلهای کم دود، انواع کابل های فشار متوسط، کابل های ضد آب با استفاده از نوارهای کوپلیمر، انواع کابل های با غلاف سرب، کابل های خودنگهدار فشار ضعیف و فشار متوسط فعالیت دارد.

با توجه به استراتژی بلند مدت شرکت مبنی بر همگام بودن با رشد تکنولوژی تهیه تمام ماشین آلات و دستگاهها از بهترین و معتبرترین شرکت های سازنده صورت گرفته است. همچنین در راستای بالا بردن سطح کیفی محصولات و همچنین رضایت مندی مشتریان، شرکت گواهینامه های مختلف استاندارد و ISO های مرتبط را دریافت نموده است. از طرف دیگر این شرکت دارای تجهیزات پیشرفته آزمایشگاهی برای انجام آزمونهای نوعی(TYPE)، نمونه ای (SAMPLE) و جاری (ROUTINE) بر روی تمامی محصولات براساس استانداردهای رایج صنعت از جمله ISIRI ، IEC، BSI وVDE می باشد.

با این حال از آنجا که یکی از مهمترین موضوعات در این صنعت کاهش هزینه های تولید می باشد و ضایعات یکی از عوامل مهم افزایش هزینه ها است و با توجه به نقش آن در کاهش هزینه ها بررسی این موضوع می تواند به تولید بهتر محصول، کاهش هزینه های تولید و در نهایت رشد و تعالی سازمان منجر شود و از طرفی در این شرکت تولید ضایعات دارای حجم بالایی می باشد. لذا مدیریت تصمیم گرفت با استفاده از مشاور و با انجام این پروژه دلیل تولید ضایعات را شناسایی و راه حل هایی جهت کاهش آن اتخاذ نماید.

در ادامه این قسمت تمامی گام های مدلسازی پویایی های سیستمی را انجام داده تا به نتایج حاصل از مدل سازی برسیم.

۱-۱- تعریف مسئله

رویکرد پویایی های سیستمی هر چند به پدیده ها بصورت سیستمی و درونزا نگاه می کند ولی مسئله درون یک سیستم را مدل می کند نه کل سیستم. بعبارت دیگر رویکرد پویایی های سیستمی مسئله محور است. از آنجا که مسائل مورد بررسی در این رویکرد مسائل پیچیده پویا هستند از ابزار نمودارهای رفتار در طول زمان(مد مرجع) برای نمایش مسائل استفاده می شود. این نمودار رفتار متغیرهای نشان دهنده مسئله را در طول بازه زمانی مورد بررسی نمایش می دهد.

در مسئله مورد پژوهش متغیر نشان دهنده مسئله میزان ضایعات تولید شده در جریان تولید می باشد و از آنجا که میزان تولید و همچنین درصد ضایعات در محصول پی وی سی (PVC) نسبت به سایر محصولات بیشتر می باشد آن را مبنا قرار دادیم. در هر شیفت ۵۴۴۰۶۸ متر محصول از انواع مختلف تولید می شود که طبق جدول زیر محصول پی وی سی ۶۱ درصد سهم از محصولات تولیدی را دارا بوده و ۰٫۳۱ درصد ضایعات دارد.

جهت مطالعه ادامه مقاله فایل PDF زیر را دانلود نماید.

 

حجم فابل : ۱٫۰۹ مگابایت

تعداد صفحات : ۲۱ صفحه