پیش بینی افزایش کسری بودجه صنعت برق

جریان مالی صنعت برق در سند بودجه دولت از دو شاخه اصلی وزارت نیرو و شرکت‌های بخش برق تابعه وزارت نیرو تشکیل شده است که درآمد و هزینه‌های اساسی این صنعت از عملکرد این دو بخش منتج می‌شود. بودجه شرکت‌های دولتی ازجمله شرکت‌های بخش برق وزارت نیرو، هرساله به همراه بودجه عمومی به مجلس شورای اسلامی تقدیم می‌شود لکن مورد بررسی در صحن مجلس قرار می‌گیرد.

در بودجه سنواتی وزارت نیرو و شرکت‌های تابعه آن، میزان درآمد هزینه صنعت برق و همچنین منابع مصارف سرمایه‌ای وزارت نیرو و شرکت‌های بخش برق تعیین می‌شود. بررسی روند و احکام لوایح بودجه سنواتی وزارت نیرو و شرکت‌های بخش برق به عنوان هسته اصلی جریان مالی صنعت برق، تصویر روشنی از وضعیت مالی و اقتصادی این صنعت ارائه خواهد داد.

بررسی جداول پیوست قانون بودجه سنواتی دولتی نشان می‌دهد درآمد صنعت برق کشور از سه محل اصلی “درآمد حاصل از فروش برق به مشترکان”، “درآمد حاصل از صادرات” و سایر درآمد‌های عملیاتی و غیرعملیاتی تامین می‌شود. نمودار زیر روند درآمد‌های حاصل از فروش برق و صادرات برق وزارت نیرو را در سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷ نشان می‌دهد.

درآمد فروش برق به مشترکان و درآمد صادراتی فروش انرژی به دو عامل میزان تولید برق و قیمت فروش برق (قیمت داخلی و قیمت صادراتی) بستگی دارد. درآمد فروش برق به مشترکان از طریق شرکت‌های برق منطقه‌ای و توزیع قابل حصول است. در بودجه سال ۱۳۹۷ شرکت‌های زیرمجموعه بخش برق وزارت نیرو، مبلغ درآمد حاصل از فروش برق، حدود ۲۰۹ هزار میلیارد ریال پیش بینی شده که از محل فروش ۲۶۳ میلیارد کیلووات ساعت حاصل می‌شود و قیمت متوسط هر کیلووات ساعت ۸۱۴ ریال لحاظ شده است؛

بنابراین برای بررسی جریان درآمدی صنعت برق لازم است به دو بخش اصلی آن یعنی درآمد حاصل از فروش برق و درآمد‌های صادراتی برق توجه کرد. در نمودار ۸ روند فروش برق به مشترکان طی سال‌های ۱۳۹۲ الی ۱۳۹۷ نشان داده شده است.

همانطور که از روند نمودار ۸ مشخص است، درآمد حاصل از فروش برق به مشترکان داخلی به طور معمول از حاصل ضرب قیمت در میزان فروش حاصل می‌شود و دارای روند مثبت صعودی است که این روند ناشی از افزایش میزان فروش برق در طول زمان است. در مورد درآمد حاصل از صادرات برق نیز این مقدار تابعی از میزان صادرات برق بوده که با بررسی نمودار تطابق این دو روند قابل مشاهده است که تغییرات این متغیر در طول زمان بیشتر به شرایط سیاسی و اقتصادی در سطح بین الملل بستگی دارد که به صورت برونزا هستند.

با نگاهی به جدول درآمد هزینه شرکت‌های زیرمجموعه بخش برق وزارت نیرو، درمی یابیم که هزینه‌های شرکت‌های دولتی بخش برق وزارت نیرو در بودجه سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۶ رشد حدود ۸۴، ۴ درصدی داشته است. این در حالی است که درآمد‌های آن شرکت‌ها در سال ۱۳۹۷ به نسبت به سال ما قبل خود حدود ۸۲، ۳ درصد رشد را نشان می‌دهد، لذا پیش بینی می‌شود شرکت‌های زیرمجموعه دچار کسری بودجه شوند.

جریان هزینه‌ای صنعت برق

بخش عمد‌های از جریان هزینه‌ای صنعت برق را هزینه‌های خرید برق، هزینه‌های تولید، هزینه‌های توزیع، هزینه‌های انتقال و هزینه‌های ناشی از واردات تشکیل می‌دهند. نمودار ۹ روند هزینه‌های صنعت برق طی سال‌های ۱۳۹۱ الی ۱۳۹۷ نشان می‌دهد.

بررسی روند زمانی هزینه‌های صنعت برق براساس جداول پیوست بودجه سنواتی مصوب، نشان می‌دهد این متغیر‌ها نیز با روند صعودی همراه بوده است. به طور معمول شکافی میان بودجه مصوب و عملکرد در هر سال وجود دارد که این موضوع با توجه به غیرقابل اطمینان بودن حصول منابع درآمدی صنعت برق، نگرانی در مورد افزایش کسری بودجه صنعت برق را بیشتر خواهد کرد.
در نمودار ۱۰ هزینه‌های ناشی از واردات برق طی سال‌های ۱۳۹۲ الی ۱۳۹۷ نشان داده شده است.

میزان کسری بودجه صنعت برق

در این گزارش با توجه به تجربیات ادوار گذشته بودجه سنواتی و با استفاده از روابط میان بودجه مصوب و عملکرد صنعت در سال‌های پیشین، سعی شده است میزان کسری بودجه صنعت برق تخمین زده شود.سه ردیف اصلی درآمد‌های صنعت برق شامل درآمد دریافتی حاصل از فروش برق به مشترکان، درآمد حاصل از صادرات و سایر درآمد‌های عملیاتی و غیرعملیاتی، بخش درآمد‌های صنعت برق را تشکیل می‌دهند که براساس الگو تحقق پذیری سال‌های گذشته، اصلی‌ترین و قطعی‌ترین منبع درآمد صنعت.

فروش برق به مشترکان است که در سال ۱۳۹۶، این عدد معادل ۸۲ درصد از کل درآمد‌ها بوده است.

در زمینه تحقق درآمدی بودجه سالانه صنعت برق همواره ابهاماتی بوده است، برای مثال در مورد بند سایر درآمد‌های عملیاتی و غیرعملیاتی، افزایش ۱۰۰ درصدی این عدد در بودجه سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۶ نشان از ابهامات این منبع دارد.

همچنین متوسط نرخ فروش به مشترکان نیز عدد ۷۶۷ ریال در نظر گرفته شده است، درصورتی که اگر روند افزایش سال‌های قبل را مدنظر قرار دهیم، متوسط نرخ قابل تحقق ۷۱۰ ریال خواهد بود. شکاف بین این دو عدد منشأ کسری بودجه صنعت برق می‌شود.

در این گزارش، برای تخمین درآمد قابل تحقق از محل صادرات به جای رقم پیش بینی شده، میانگین دو سال ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ در نظر گرفته شده و تحقق سایر درآمد‌ها به میزان مصوب، صنعت دارای ۳۹۱۱۱ میلیارد ریال درآمد در سال ۱۳۹۶ است.

با توجه به میزان فروش ۲۴، ۲۵۵ میلیارد کیلووات ساعت برق به مشترکان داخلی با متوسط قیمت ۷۱۰ ریال به ازای هر کیلووات ساعت، میزان ۱۸۱۲۲۰ میلیارد ریال نیز درآمد حاصل از فروش برق به مشترکان است و درمجموع درآمد صنعت برق در سال ۱۳۹۶، برابر ۲۲۰۳۳۱ میلیارد ریال است.

در زمینه مواد هزینه‌ای قانون بودجه نیز با فاکتورگیری از هزینه‌های جزئی، چهار بخش اصلی هزینه‌های تولید، توزیع، انتقال و استهلاک به میزان ۲۴۳۱۴۸ میلیارد ریال هستند. سهم هزینه‌های خرید برق ۶۲ درصد کل هزینه هاست. همان طور که در جداول پیوست بودجه سنواتی قابل مشاهده شده است، تراز مالی صنعت برق متعادل است که این امر با محاسبات کارشناسی این تحقیق تعارض دارد.

به عبارتی براساس نتایج این مطالعه، انتظار میرود صنعت برق کشور در سال ۱۳۹۶، به میزان ۲۲۸۱۷ میلیارد ریال کسری بودجه داشته باشد و این مقدار در سال ۱۳۹۷ با افزایش روبه رو خواهد بود. نمودار ۱۱ به بررسی کسری بودجه صنعت برق در سال ۱۳۹۶ پرداخته است؛

بنابراین محاسبات این تحقیق نشان می‌دهد، در بخش درآمد هزینه، صنعت برق سالیانه بالغ بر ۲۰.۰۰۰ میلیارد ریال کسری بودجه مواجه باشد.