کلید بالابر

کلید بالابر ساختمان یکی از اجزای برقی بالابرهای ساختمانی ست که اپراتور به وسیله آن دستور چپگرد یا راستگرد را به الکتروموتور می دهد و الکتروموتور هم با چرخاندن یک گیربکس و یک قرقره بزرگ، عمل بالا یا پایین رفتن مصالح ساختمانی را انجام می دهد. از شما به عنوان یک تکنسین برق ساختمان انتظار میرود که با روش سیمکشی و نحوه عملکرد کلید بالابر و موتور آن آشنایی داشته باشید، زیرا مشتری‌های زیادی از شما می خواهند که بالابر آنها را تعمیر کنید.
۹۰ درصد موتورهای بالابر که در ساختمان های شهر می بینید از نوع تکفاز هستند، یعنی موتور آنها با برق ۲۲۰ ولت کار می کند. و تعداد کمی از بالابرها هم هستند که موتورهای آنها با برق ۳ فاز کار می کند.

موتورهای بالابر تکفاز معمولاً قدرت جابجایی ۲۵۰ کیلوگرم و موتورهای ۳ فاز، ۳۰۰ تا ۵۰۰ کیلوگرم مصالح ساختمانی را می توانند جابجا کنند.

کلید بالابر را در پایین مشاهده می کنید. به این کلیدها، کلید غلطکی یا کلید اهرمی هم گفته می شود. روی این کلید یک اهرم مشکی رنگ قرار گرفته که ۳ حالت می تواند داشته باشد. حالت بالا که یعنی بالابر به سمت بالا حرکت کند. حالت وسط که یعنی بالابر خاموش شود. حالت پایین که یعنی بالابر به سمت پایین حرکت کند. قیمت این کلیدها بسته به کیفیت آن، بین ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان است. و در نوع ۱۶ و ۲۵ آمپر در بازار موجودند.
پس در کل وظیفه کلید بالابر انتقال برق به الکتروموتور است به طوری که با تغییر وضعیت اهرم، الکتروموتور چپگرد و راستگرد (بالا-پایین) می شود. عکس یک کلید بالابر را در پایین مشاهده می کنید.

اگر ۲ عدد پیچ قسمت جلوی این کلید را باز کنید و قاب روی آن را بردارید با ۸ عدد ترمینال که محل اتصال سیم های برق هستند روبرو می شوید. تعداد زیاد این ترمینال ها می تواند گیج کننده باشد. ولی بعد از مطالعه این مطلب متوجه می شوید که نصب آنها چقدر راحت است. در تصویر زیر ما این ۸ ترمینال را از چپ به راست با اعداد ۱ تا ۸ شماره گذاری کرده ایم که بتوانیم مستقیم به هر ترمینال اشاره کنیم.

زمانی که اهرم بالابر در حالت وسط -قطع- قرار دارد. هیچ کدام از پیچ های داخل آن با یکدیگر در تماس نیستند.
ولی وقتی اهرم را به سمت بالا می چرخانیم:

• پیچ شماره ۱ با پیچ شماره ۴ تماس پیدا می کند.
• پیچ شماره ۲ با پیچ شماره ۵ تماس پیدا می کند.
• پیچ شماره ۳ با پیچ شماره ۶ تماس پیدا می کند.

و وقتی اهرم را به سمت پایین می چرخانیم:

• پیچ شماره ۱ با پیچ شماره ۴ تماس پیدا می کند.
• پیچ شماره ۵ با پیچ شماره ۷ تماس پیدا می کند.
• پیچ شماره ۶ با پیچ شماره ۸ تماس پیدا می کند.

زمانی که شما یک کلید بالابر نو می خرید، با استفاده از ۲ تکه سیم -که در تصویر بالا قرمز و مشکی رنگ هستند-، پیچ شماره ۸ به ۲ و پیچ شماره ۷ به ۳ متصل شده است. این ۲ تکه سیم همیشه باید در آنجا قرار گرفته باشند، چه موتور تکفاز باشد چه سه فاز.

روش نصب کلید بالابر برای موتور تکفاز

شما با استفاده از یک مولتی متر می توانید سیم های اصلی و کمکی را از همدیگر تشخیص دهید. به این صورت که مولتی متر را در حالت بیزر قرار دهید و تست کنید که کدام ۲ سیم به یکدیگر راه دارند و بیزر بوق می زند. این ۲ سیم همان سیم های سیم پیچ اصلی هستند. ولی سیم های سیم پیچ کمکی چون به یکدیگر راه ندارند، بیزر روی آنها بوق نمی زند. روش دوم هم اینکه قاب روی تخته کلم را بردارید، در خیلی از الکتروموتورها روی ترمینال های تخته کلم باعلامت اختصاری مشخص کرده که هر سیم مربوط به چه چیزی است. روش سوم هم با آزمون و خطاست. یعنی ۲ تا از سیم های همرنگ را اصلی و ۲ تا را فرعی در نظر بگیرد، اگر خوش شانس باشید که در اولین مرحله موتور روشن خواهد شد، در غیر اینصورت باید چند بار سیم ها را جابجا کنید.
در موتورهای تکفاز برای تغییر جهت چرخش موتور -یعنی چپگرد و راستگرد کردن موتور- کافیست که ترتیب فاز و نول روی سیم پیچ کمکی جابجا شود. و کلید بالابر هم دقیقاً همین کار را برای ما می کند.

از این به بعد به ۲ رشته سیم های سیم پیچ اصلی U1 و U2 می گوییم و به ۲ رشته سیم های سیم پیچ کمکی Z1 و Z2 می گوییم.

در حالتی که کلید را برای یک موتور تکفاز نصب می کنید، ۲ رشته سیم فاز و نول از برق شهری وارد کلید می شود. و همانطور که شرح دادیم ۴ رشته سیم هم از الکتروموتور تکفاز به کلید وصل می شوند. پس در کل تعداد رشته سیم هایی که وارد کلید می شوند ۶ رشته است.
حالا ۲ روش متفاوت برای اتصال این ۶ رشته سیم به کلید بالابر را در پایین برای شما ترسیم می کنیم.

در هر دو نقشه بالا اگر جای U1 و U2 جابجا شود مشکلی پیش نمی‌آید. اگر جای Z1 و Z2 هم جابجا شود مشکلی پیش نمی‌آید. ولی حتماً دقت کنید که جای فاز و نول جابجا نشود، چون در صورتی که جابجا بسته شوند، زمانی که کلید در حالت قطع است و بالابر خاموش است، فاز به موتور می رود و این می تواند برای افرادی که آنجا کار می کنند خطرساز باشد.

همانطور که می بینید در روش اول:

• U1 به پیچ شماره ۱
• U2 و نول به پیچ شماره ۶
• Z1 به پیچ شماره ۷
• Z2 به پیچ شماره ۸
• و فاز به پیچ شماره ۵
• و با یک تکه سیم، پیچ شماره ۴ و ۵ اتصال کوتاه شده اند.

و در روش دوم:

• Z1 به پیچ شماره ۷
• Z2 به پیچ شماره ۸
• U1 به پیچ شماره ۴
• U2 و نول به پیچ شماره ۵
• فاز به پیچ شماره ۱
• و با یک تکه سیم، پیچ شماره ۴ و ۶ اتصال کوتاه شده‌اند.

هر دو روش بالا برای سربندی کلید قابل اجراست و هیچ کدام برتری نسبت به دیگری ندارد. احتمالاً روش ها و مدلهای دیگری هم برای اتصال سیم ها به کلید وجود دارد که از شما دوستان می خواهیم اگر بلد هستید آن را از قسمت پایین برای ما ارسال کنید تا به اسم شما در سایت قرار دهیم.

توجه: اگر اولین بار است که به سایت آموزش برق سر می‌زنید و قبلاً عضو خبرنامه سایت نبوده اید، ایمیل خود را در کادر آبی رنگِ بالای سایت وارد کنید و روی دکمه عضویت کلیک کنید تا از این به بعد آموزش های جدیدی که مرتبط با برق ساختمان و سیستم های حفاظتی در سایت قرار می گیرد به ایمیل شما هم ارسال شود، و جزو اولین نفراتی باشید که با خبردار می شوید.

روش نصب کلید بالابر برای موتور سه فاز

روش کار در الکتروموتورهای سه فاز بسیار راحت‌تر از الکتروموتورهای تکفاز است. زیرا در الکتروموتورهای ۳ فاز برای اینکه جهت چرخش موتور را عوض کنید کافیست که جای دو فاز را عوض کنید. یعنی از ۳ رشته سیمی که به الکتروموتور وصل شده است، اگر جای ۲ تا از فازها جابجا شود جهت چرخش الکتروموتور هم عوض می شود.

اگر سیم های برق سه فاز را R و S و T بنامیم. حالا به نحوه سربندی سیم ها به کلید بالابر نگاه کنید.

توجه: در نقشه بالا اگر بین ترمینال های R و S و T جابجایی صورت گیرد و یا جای ۳ رشته سیمی که به موتور می رود جابجا شود، مشکلی پیش نمی آید. ولی اگر بعد از نصب کلید متوجه شدید که جهت حرکت بالابر برعکس شده بود، کافیست جای ۲ تا از فازها را جابجا کنید.