نصب دوربین مداربسته خصوصی تا چه اندازه قانونی است؟

 

قوانین نصب دوربین مداربسته در مکانهای مختلف

نصب دوربین مدار بسته در حریم خصوصی دیگران همواره مشکل ساز بوده است، هنگامی که نخستین دوربین‌های مداربسته در خانه‌های مردم نصب شده بودند، ترس از ضبط یا گوش دادن با آنها وجود داشت.

برخی بر این باورند که نصب این دوربین‌ها باعث نقض حریم خصوصی آنها می‌شود، اما بسیاری معتقدند آنها برای امنیت عمومی نصب شده‌اند. یکی از مسائلی که اخیرا باعث بحث و نظرهایی در میان مردم شده، مسأله نصب دوربین مداربسته در اماکن عمومی، مشاع و خصوصی است.

دوربین‌های مداربسته‌ای که حالا به کمک شهروندان می‌آیند؛ دوربین‌هایی به شکل‌های مختلف و با کارکردهای مشخص، این روزها در نقطه به نقطه شهر حتی بر پیشانی دکه‌ها نصب شده‌اند تا شهروندان در معرض دید قانون قرار داشته باشند.

اگر تا یک دهه پیش شهروندان با دیدن دوربینی به تماشا می‌ایستادند تا چهره‌شان را نظاره کنند، اما امروز آن‌قدر برای‌شان عادی شده که حتی در بسیاری از مواقع روی‌شان را برمی‌گردانند تا شکار دوربین‌های مداربسته نشوند.

ورود دوربین مداربسته به حریم خصوصی

استفاده از دوربین‌ها برای حراست از امنیت عمومی و پیشگیری از جرم به شرط آن‌که به حریم خصوصی افراد وارد نشود و برای آنها مشکلی پدید نیاورد، مشکلی ندارد. در مجموع، منفعت این اتفاق از مضراتش بیشتر است و در تمامی کشور‌های دنیا نیز به این نتیجه رسیده‌اند.

اما بحث استفاده از دوربین‌های مداربسته تبدیل به یکی از دغدغه‌های شهروندان در سراسر جهان شده است. مردم نگرانند که گسترش استفاده از این دوربین‌ها از سوی دولت، شرکت‌ها و مؤسسات، آزادی و حریم خصوصی آنها را به خطر اندازد. در این میان، تولید بعضی محصولات تلویزیونی و سینمایی امکان سوءاستفاده از این دوربین‌ها را گوشزد می‌کند.

 

باید توجه کنیم که در کنار برکات این دوربین‌ها برای کشف جرم و پیدا کردن مجرم، سوءاستفاده‌کنندگان از چشم‌های الکترونیک و دوربین​های مداربسته بیرونی و درونی هم کم نبوده‌اند، چه بسیار فیلم​هایی که به حریم خصوصی مردم تجاوز کرده و آبروی آنها را ریخته‌اند.

فیلم‌هایی که از حافظه این‌گونه دوربین‌های مداربسته و پنهان به بیرون درز کرده، فیلم‌هایی که در آسانسورها ضبط شده و حتی فیلم‌هایی که درون مغازه‌ها از مردم گرفته‌اند، در فضای مجازی و داخل گوشی‌های موبایل دست‌به‌دست شده و گاه یک زندگی را به هم ریخته است.

نصب دوربین‌های مداربسته خصوصی تا چه اندازه قانونی است؟

آیا این دوربین‌های مداربسته آزادی‌های مردم و حریم خصوصی آنها را دچار محدودیت و خدشه نمی‌کند؟ در واقع حریم خصوصی یعنی افراد دارای حقی باشند که بتوانند خود یا اطلاعات مرتبط با خود را از دیگر افراد مجزا کنند. به‌طورکلی حریم خصوصی محوطه و فضایی است که متعلق به شخص خاصی بوده و باید از تعرض دیگر افراد مصون باشد.

صحبت از محیط، شی یا فضایی متعلق به یک فرد خاص است که با رابطه مالکیت این فرد با آن محیط و فضا مشخص می‌شود و دیگران بدون اذن وی، حق دخالت و ورود به این فضا‌ها را ندارند. حریم خصوصی یک حق اساسی بشر و خواسته منطقی هر فرد است. این حق در تمامی نظام‌ها و جوامع پذیرفته شده است. البته تعریف و مفهوم حریم خصوصی به فرهنگ یک جامعه و محیط هم بستگی دارد.

قانون، حریم خصوصی و نظارت بر شهروندان

اصل ٢۵ قانون اساسی هرگونه استراق سمع و نظارت بر دیگران بدون حکم قانونی را منع می‌کند، اما این همه داستان نیست. نیرو‌های انتظامی و امنیتی وظیفه دارند برای حفظ امنیت جامعه، پیشگیری از جرم و کشف جرم از ابزارهای مختلفی استفاده کنند.

یکی از این ابزار‌ها نصب دوربین است، در واقع نصب دوربین مداربسته در اماکن و معابر می‌تواند از وقوع جرم پیشگیری کند و اگر جرمی به وقوع پیوست، در کشف آن به مردان قانون کمک کند. همچنین اصل ٢٢ قانون اساسی تاکید دارد حیثیت افراد باید مصون باشد و برای این صیانت قطعا ابزارهایی نیاز است که یکی از آنها می‌تواند دوربین باشد.

در ماده ۴١ منشور حقوق شهروندی نیز به این موضوع اشاره شده است: «کنترل‌های صوتی و تصویری خلاف قانون در محیط‌های کار، اماکن عمومی، فروشگاه‌ها و سایر محیط‌های ارائه خدمت به عموم، ممنوع است.» در واقع در منشور حقوق شهروندی هم به نصب خلاف دوربین‌های مداربسته اشاره کرده است.

 

کشف جرم با دوربین‌های مداربسته

اهمیت اقدامات پیشگیرانه در استفاده از دوربین مداربسته به اندازه‌ای است که در دو دهه گذشته، نصب آنها به نحو چشمگیری در کاهش میزان بعضی جرایم موثر واقع شده است. یکی از مزایای بسیار مهم دوربین مداربسته، بازدارندگی آنهاست، چرا که این دوربین‌های مداربسته به صورت هوشمندانه ای فرصت ارتکاب جرم را از مجرم می‌گیرد.

تا چند‌سال پیش، دوربین‌های مداربسته در بانک‌ها، موزه‌ها، فروشگاه‌ها و مراکز امنیتی استفاده می‌شد، اما امروزه استفاده از این دستگاه‌ها در فعالیت‌های حفاظتی-امنیتی، اداری و بخش خصوصی هم رایج شده است.

دوربین‌های مداربسته قاعدتا برای کاهش جرایم مهم، خشن و ارتکابی در مکان‌های عمومی استفاده می‌شود. انگلستان کشوری است که به «کشور‌ دوربین‌های مدار‌بسته» معروف شده و این هم به دلیل مقابله با اعمال تروریستی در دوران مبارزه با تجزیه‌طلبان ایرلندی بوده است.

استفاده دیگر این دوربین‌ها در ورودی‌های متروها و میدان‌ها و کنترل حمل‌ونقل عمومی است که تا حد زیادی باعث کاهش جرم شده است. همچنین در سال‌های گذشته، دوربین‌های مداربسته در شناسایی و کشف عملیات تروریستی و عوامل آن بسیار موثر بودند، بنابراین دوربین مداربسته یک ابزار قوی کنترلی و نظارتی است.

بسیاری از سرقت‌ها، اخاذی‌ها، زورگیری‌ها و حتی زدوبند‌های غیرمعمول از طریق این دوربین های مداربسته کشف و ضبط شده‌اند، چشم‌هایی که مردم شهر را زیر نظر گرفته‌اند و به گفته بسیاری، مغازه‌ها اعتماد به‌ نفسی هر چند اندک یافته‌اند و سارقان و خلافکاران تا حدودی دست به عصا شده‌اند و البته به دنبال راهکار‌هایی برای دوری از نگاه این چشم‌های نظاره‌گر هستند.

 

قوانین نصب دوربین مداربسته نداریم

متاسفانه در نظام حقوقی هنوز قانونی درباره نحوه نصب و استفاده از دوربین‌های مداربسته وجود ندارد. تنها مقررات داخلی پلیس یا نیروی انتظامی مصوباتی را دراین‌باره دارند که آن هم مربوط به بعضی صنوف است. هر چند قوانین مشخصی برای نصب دوربین‌های مداربسته در کشور نداریم، اما به‌ هر حال باید نظمی برای نصب آنها وجود داشته باشد تا بتوان جلوی سو‌ء‌استفاده‌هایی را که ممکن است پیش آید، گرفت.

امروزه به میزانی نصب دوربین‌های مداربسته گسترده شده که همه خود را محق می‌دانند هر جایی دل‌شان خواست دوربین مداربسته نصب کنند. نصب دوربین در اماکن عمومی و خصوصی معمولا باید با نظارت نیروی انتظامی باشد تا امکان هرگونه سوءاستفاده‌ای از بین برود، همچنین باید در مدخل ورودی اعلام شود که ” این مکان مجهز به دوربین است ” تا فرد با علم به وجود آن رفتار خود را کنترل کند.

البته که باید تمام شهروندان و افراد در فضا‌های شهری، رفتارهای اجتماعی صحیح و مناسبی داشته‌ باشند و رفتارهای اجتماعی افراد باید در حریم خصوصی متفاوت باشد.

 

انتخاب دوربین مدار بسته برای مجتمع های مسکونی

 

 

محل‌های متفاوت نصب دوربین مداربسته از نظر قانون

نصب دوربین مداربسته به‌خودی‌خود نه‌تنها جرم محسوب نمی‌شود، بلکه مورد استقبال مراجع قانونی نیز قرار می‌گیرد. اما در این راستا محدودیت‌هایی نیز وجود دارند که بعضی از آنها نیاز به مجوز‌های خاص داشته و در برخی فضاها نصب دوربین مداربسته تحت هر شرایطی جرم تلقی شده و بشدت با خاطی برخورد خواهد شد.

نصب دوربین مداربسته در محیط عمومی

در رابطه با نصب دوربین مداربسته در محیط‌های عمومی در حال حاضر هیچ‌گونه منع قانونی وجود ندارد. منع قانونی این مکان‌ها تنها در صورتی به وجود می‌آید که این محیط در اطراف مکان‌های حساس مانند پادگان‌ها، پایگاه‌های هوایی و… باشد.

 

نصب دوربین مداربسته در ساختمان و محیط مشاعات

در رابطه با نصب دوربین مداربسته برای ساختمان در مشاعات مانند حیاط ساختمان، پارکینگ، راه‌پله و غیره نیاز به تایید کتبی از اعضای مجمع ساختمان خواهد بود. در صورت تایید مجمع بر نصب دوربین مداربسته بر نظر منفرد ساکنان ارجحیت خواهد داشت. در صورت وجود مشکل در مسیر دریافت تایید مجمع، اعضای ساختمان می‌توانند از طریق دریافت مجوز کتبی اقدام به نصب دوربین در محیط‌های مشاعات کنند.

 

نصب دوربین مداربسته در محیط‌های خصوصی

به صورت کلی نصب دوربین مداربسته در محیط‌های خصوصی دارای بیشترین حساسیت است. محیط‌های خصوصی شامل محیط‌هایی است که به حریم شخصی افراد مربوط خواهد شد (محیط داخلی منزل، اتاق خواب افراد، اتاق رختکن و…). نصب دوربین مداربسته در محیط‌های خصوصی تنها با داشتن مجوز رسمی امکان‌پذیر خواهد بود.

 

نصب دوربین مداربسته مخفی

نصب دوربین مداربسته مخفی به هر نحو (در محیط‌های مشاع یا خصوصی) نیازمند مجوز است. در صورت شکایت به واسطه نصب دوربین مخفی حتی در منزل خود فرد، این موضوع می‌تواند به پرداخت جریمه سنگین یا تعقیب قضائی منجر شود.

 

نصب دوربین مداربسته در محیط کار

دلایل قانونی بسیاری برای نصب دوربین مداربسته در محیط‌های اداری و کاری وجود دارد. از جمله این دلایل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

– حفظ امنیت کارکنان در مقابل خشونت و سرقت
– جلوگیری از خرابکاری و سوء‌رفتار
– نظارت بر برقراری امنیت و بهداشت در محیط کار
– بهبود بهره‌وری کارکنان
– رعایت الزامات قانونی (در برخی از قسمت‌ها مثل بخش خدمات مالی)

چند قانون کلی برای نصب دوربین مداربسته در محیط کار وجود دارد؛ یکی از موارد قانونی این است که کارفرما باید به شیوه‌ای عمل کند که اعتماد و اطمینان متقابل بین کارمند و کارفرما حفظ شود. شرط قانونی بعدی این است که کارفرما نمی‌تواند اطلاعات خصوصی کارمندان را از طریق دوربین مداربسته مورد بازرسی قرار دهد.

کارفرما باید حقوق انسانی را در استفاده از دوربین مداربسته رعایت کند و به صورت مناسب آن را به کار گیرد؛ نظارت توسط دوربین مداربسته نباید برای کارمندان ایجاد مزاحمت کند.

کارفرما باید قبل از اقدام به نصب دوربین مداربسته در محیط کار، اطلاعات زیر را در اختیار کارمندان قرار دهد:

– اطلاع از نصب دوربین مداربسته در محل کار
– علت نصب دوربین مداربسته
– محوطه‌ای که تحت پوشش دوربین مداربسته قرار می‌گیرد
– چگونگی استفاده از تصاویر ضبط‌شده
– چگونگی حفاظت از حقوق کارمندان و حریم شخصی آنها

 

چطور برای دریافت مجوز نصب دوربین مخفی یا دوربین در محیط‌های شخصی اقدام کنیم؟

برای دریافت مجوز جهت نصب دوربین مداربسته در محیط‌ های غیر مجاز، پس از ارائه شکایت به واسطه تخریب، تهدید یا خطرات امنیتی و با مطرح کردن ضرورت نصب دوربین مداربسته به نیروی انتظامی یا مراجع قضائی می‌توانید در رابطه با دریافت مجوز نصب دوربین مداربسته در محل اقدام کنید.

البته کاربرد این سیستم مانند یک دوربین جاسوسی یا دوربین های مداربسته مخفی که جهت اجرای مفاسد نصب شده نیست.

 

دوربین‌ها نظاره‌گر حریم خصوصی افراد نباشند

عبدالصمد خرمشاهی حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری

 

حرمت حریم خصوصی افراد آنچنان مهم و قابل توجه است که در تمام کشورها به صورت جدی به این مقوله نگاه و توجه می‌شود. در قانون اساسی ما هم در اصول ٢٢، ٢٣، ٢۵ و به‌خصوص اصل٢۵ نسبت به رعایت حریم خصوصی افراد تاکید شده و آن را محترم شمرده‌اند. آنچه مسلم است حریم خصوصی افراد باید رعایت شده و هیچ‌کس حق ندارد متعرض حریم خصوصی افراد شود.

 

حریم عمومی که در واقع مکان‌های عمومی هستند. بحث نصب دوربین باید به نوعی رعایت شود که هم بتواند در جهت جلوگیری از جرم یا کمک به کشف جرم باشد و هم از طرفی حریم خصوصی افراد رعایت شود. در سال‌های اخیر شاهد بودیم که در برخی از اماکن عمومی حتی در خیابان‌ها دوربین‌هایی از سوی مراجع انتظامی نصب شده که عملکرد آنها به صورتی بوده که به کشف واقعیت و جلوگیری از ارتکاب جرم کمک کرده است.

در واقع نصب دوربین در اماکن عمومی در تمام کشورها می‌تواند به کشف جرم یا رسیدن به واقعیت کمک و به نوعی ایجاد امنیت کند. تجربه هم نشان داده است که نصب دوربین در اماکن عمومی (خیابان، معابر، ورزشگاه‌ها، کتابخانه‌ها و…) کمک به امنیت و جلوگیری از ارتکاب جرم است.

 

کابل دوربین مدار بسته RG59 + کواکسیال انتقال سیگنال

کسانی هم که در مکان‌های عمومی هستند، قطعا می‌دانند توسط دوربین‌ها نظاره می‌شوند و باید قوانین و مقررات را رعایت کنند و مرتکب تخلف و جرم نشوند. حتی در زمینه تخلفات رانندگی، دوربین‌های متعددی در گذرگاه‌ها و جاده‌ها نصب شده است و این موضوع تخلف افراد را کاملا نشان می‌دهد. با این حال، می‌توان گفت وجود دوربین‌های مداربسته در معابر و مکان‌های عمومی، کمک بزرگی به وجود امنیت و نظم شهری است.

اما در رابطه با مکان‌های خصوصی کاملا تفاوت دارد. دولت نیز منشور حقوق شهروندی را منتشر کرده و در جای‌جای این منشور تاکید بسیاری به رعایت حریم خصوصی افراد شده است. منشور حقوق شهروندی بر رعایت اصول قانون اساسی در جهت رعایت و احترام به حریم خصوصی افراد تاکید موکد کرده است.

تحت هیچ شرایطی مگر در موارد استثنایی مانند کشف جرم یا مسائل امنیتی نمی‌توان بدون اجازه کسی که در حریم شخصی خودش است، دوربین نصب کرد. افراد وقتی در حریم خصوصی خود یا در واقع در حیاط خلوت خودشان هستند، نیاز به آرامش و حس امنیت دارند و اصل بر این است که کسی آنها را تحت نظر نگرفته و نظاره‌شان نمی‌کند.

 

این دو مقوله را که کنار هم بگذاریم، متوجه خواهیم شد نصب دوربین در مکان‌های عمومی کمکی است در جهت امنیت افراد، جلوگیری از جرم، کشف جرم و واقعیت و در مقابل آن بحث حریم خصوصی افراد است که قطعا اگر قرار است دوربینی در مکانی نصب شود، باید به اطلاع شخص مربوطه برسد و با اطلاع او باشد، در غیر این صورت کار خلاف قانون است، مگر استثنائاتی که به‌هرحال مرتبط به مسائل امنیتی و مسائلی است که منجر به کشف جرم می‌شود.

بنابراین اگر در مشاعات فردی قرار است دوربین نصب شود، این موضوع باید از طریق الصاق نوشته‌ای به اطلاع ساکنان مجتمع برسد و در صورت موافقت ساکنان باید این کار انجام شود.

در پاره‌ای از مکان‌های عمومی مانند ورزشگاه‌ها نیازی نیست این اطلاع‌رسانی انجام شود، اما در بعضی از مکان‌هایی که خصوصی‌تر هستند، مانند باشگاه‌ها یا کتابخانه‌ها و این‌گونه مکان‌ها باید اعلام شود که ” این مکان مجهز به دوربین مداربسته است “.

 

در غیر این صورت اگر قرار است به‌طور مثال در مکانی مانند استخر عمومی دوربین نصب شود و بدون اطلاع افراد باشد ممکن است برای کسی که دوربین نصب کرده، مسئولیت داشته باشد.

در سایر مکان‌ها به‌ویژه مکان‌های خصوصی این مقررات سخت‌تر است و به سادگی نمی‌توان دوربین نصب کرد و باید با اجازه مقام قضائی باشد. در هر حال این دو نکته را باید بگویم که نصب دوربین در مکان‌های عمومی به ایجاد امنیت بهتر و بیشتر کمک می‌کند، اما در مکان‌های خصوصی قطعا باید حریم خصوصی افراد رعایت شود، وگرنه هر اقدامی که به حریم خصوصی افراد لطمه وارد کند، خلاف قانون است و شخصی که به واسطه نصب دوربین متوجه خساراتی شده، می‌تواند از طریق مراجع صالح دادخواهی کند.

مکانی است که افراد راحت می‌توانند بدون این‌که دغدغه این را داشته باشند که تحت نظر هستند، در حریم خصوصی خودشان استراحت و کار کنند. هر اقدامی که به حرمت افراد، اعتبار و شخصیت آنها لطمه وارد کند، جرم است و انتشار آن ‌که موجب عمل مجرمانه مانند توهین یا نشر اکاذیب یا هتک حیثیت خواه به واسطه گرفتن فیلم دوربین‌های معمولی و خواه دوربین مداربسته باشد، جرم است. ممکن است فردی با سوء نیت بخواهد دوربین نصب کند و بعدها از آن سوء استفاده کند، قطعا این عمل جرم بوده و مستوجب مجازات سنگینی است.

 

چگونه دروبین مداربسته جاسوسی را پیدا کنیم؟

 

در قوانین تمام کشورها حریم خصوصی افراد محترم شمرده شده است. در قانون اساسی و مجازات اسلامی و سایر قوانین، استراق سمع یا فیلمبرداری و عکسبرداری به صورت غیرمجاز یا انتشار تصاویر در فضای مجازی جرم بوده و این مسائل است که باعث می‌شود به حقوق افراد آسیب وارد شود. همه اینها می‌تواند عنوان مجرمانه داشته باشد و برای متضرر ایجاد حق کند. ممکن است برای برخی از افراد این سوال مطرح شود که اگر در ادارات کارمندان از نصب دوربین مداربسته راضی نباشند، کارفرما چه کار باید کند؟

در پاسخ به این سوال باید گفت ادارات مکان عمومی است. جایی است که کارمند می‌داند در یک مکان عمومی است و باید مراقب رفتار و گفتار خودش باشد، بنابراین اگر کارمندان راضی هم نباشند، اغلب ادارات دارای دوربین هستند و به نوعی به ایجاد امنیت آن‌جا کمک می‌کند، هر چند که کارمندان راضی نباشند، زیرا قرار نیست کار محرمانه‌ای صورت گیرد. دوربین فقط مراقبت و نظارت می‌کند تا جرمی رخ ندهد.

 

ابزاری برای رصد کردن مجرمان

محمدعلی نجفی‌توانا حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری

امروزه برای حفظ اموال و شناسایی مجرمان هنگام ارتکاب جرم از ابزار و تجهیزات جدید ازجمله دوربین‌های مداربسته در مکان‌های خاص مانند طلافروشی‌ها، بانک‌ها و اماکن مشابه استفاده می‌شود که این روند کمک شایان توجهی به نهادهای انتظامی، امنیتی و قضائی می‌کند. ضمن این که اثرات پیشگیرانه جدی در بروز جرایم مختلف و افزایش سطح امنیت نیز دارد.

بسیاری از اندیشمندان، حقوقدانان، کارشناسان اجتماعی و جامعه‌شناسان استفاده از دوربین مداربسته در حریم خصوصی را خلاف حقوق شهروندی تلقی کرده‌اند و درواقع آن را نوعی تجاوز به حریم خصوصی و زندگی غیر‌عمومی و مغایر با آزادی‌های حقوق بشری دانسته‌اند.

 

کابل کواکسیال ترکیبی (کابل دوربین مدار بسته)

اما آنچه مسلم است، اگر دوربین مداربسته در کافی‌نت‌ها برای رصد فعالیت‌های خصوصی اشخاص استفاده شود، به‌طور قطع مغایر با حقوق شهروندی و بشری تلقی ‌شده و این کار نوعی کنجکاوی و تعرض به فضای شخصی و خصوصی افراد تلقی می‌شود، اما به نظر می‌رسد استفاده از آن در خیابان‌ها، چهارراه‌ها، ایستگاه‌های مترو، اتوبوس، بانک‌ها و در برخی مغازه‌ها منافاتی با حقوق شهروندی و حریم خصوصی ندارد.

اگر هدف این است که با نصب دوربین مداربسته بر فعالیت کاربران نظارت داشته باشند، این موضوع دخالت آشکار در حریم خصوصی افراد تلقی می‌شود، چرا که این رویه نه‌تنها رصد کردن فعالیت‌های فرد مراجعه‌کننده به کافی‌نت‌هاست، بلکه از منظر قانون نیز این کار پذیرفتنی نیست، چراکه تعرض به حریم خصوصی اشخاص تلقی می‌شود.

طبق قوانین موجود کشور به‌ویژه قانون جرایم رایانه‌ای مصوب‌ سال ١٣٨٨، فعالیت‌های اشخاص در فضای مجازی تابع ضوابط و قوانین خاصی است، مگر این‌که شخصی از طریق فضای سایبری مرتکب جرایمی مانند سرقت، جعل، نشر اکاذیب، انتشار عکس‌های خصوصی یا موارد مشابه شود که به‌طور قطع قابل تعقیب و مجازات است.

 

برای پیشگیری از جرایم احتمالی مد‌نظر نیروی انتظامی می‌توان صاحبان و مسئولان اماکن کسب ازجمله دفاتر خدمات اینترنتی -کافی‌نت‌ها- را موظف به رعایت مقررات و روابط کرد، به گونه‌ای که در صورت وقوع جرم پاسخگوی تخلف باشند و بتوانند فرد متخلف را به پلیس و دستگاه قضائی معرفی کنند.

منبع : دیا کالا