فازمتر

فازمتر یک وسیله ای برای آزمایش وجود یا عدم وجود ولتاژ الکتریکی (معمولا جریان متناوب AC) است .

فازمتر وسیله ایست که کاربری عمومی دارد و در مصارف خانگی نیز کاربرد دارد.اما مصرف عمده آن برای الکتریکی ها و برق کاران می باشد.

برای اندازه گیری اختلاف پتانسیل الکتریکی، معمولا از دستگاه مولتی متر (ولت متر) استفاده می‌شود ولی فاز متر فقط مشخص می‌کند اختلاف پتانسیلی وجود دارد یا نه.

فازمتر یک وسیله غالبا به شکل پیچ گوشتی می باشد که برای بررسی اینکه آیا سیم فاز است یا نول و در واقع اینکه ولتاژ الکتریکی در سیم وجود دارد یا نه استفاده می شود.فازمترها عموما به شکل پیچ گوشتی هستند و برای باز و بسته کردن پیچ نیز از آن ها استفاده می شود.اما چند سالی است نوع دیجیتالی فازمتر نیز به بازار آمده است.

عملکرد فازمتر به این شکل است که زمانی که نوک فازمتر را داخل پریز کنیم یا به یک سیم برق دار اتصال دهیم و انگشت دست را به پیچ انتهای دسته فازمتر بگیریم،اگر چراغ روشن شود آن سیم فاز است و دارای جریان الکتریکی می باشد.

این اتفاق به دلیل ایجاد اختلاف پتانسیل با بدن انسان می افتد،بنابراین اگر کفش عایق به پا داشته باشید این اختلاف پتانسیل ایجاد نمی شود در نتیجه در عملکرد فازمتر اختلال ایجاد می شود.

از آن جا که فاز متر سبک‌تر و ارزان‌تر است و راحت‌تر قابل انتقال است و حتی در برخی مدل‌ها به عنوان پیچ گوشتی هم قابل استفاده است به وفور مورد استفاده برقکاران و اپراتور های واحد برق شرکتها قرار می‌گیرد.

فازمتر‌ها انواع مختلفی دارند از جمله:

مدل یک سر یا یک تماسه

یک سر آن به محل مورد تست تماس داده می‌شود و سر دیگر در دست قرار می‌گیرد. معمولا مشابه یک پیچ گوشتی ساخته می‌شود که نوک این پیچ گوشتی محل تماس برای تست است.

یک لامپ که با جریان بسیار ضعیف هم روشن می‌شود داخل این ابزار قرار گرفته و در صورتی که محل اتصال فازمتر دارای ولتاژ باشد و انتهای فازمتر به انگشت فرد (در صورتی که فرد روی عایق جریان قرار نگرفته نباشد) تماس پیدا کند جریان برقرار شده و لامپ روشن می‌شود.

این مدل معمول‌ترین و ارزان‌ترین مدل فازمتر است اما ایمنی بالایی ندارد و ممکن است موجب برق گرفتگی فرد در زمان کار بشود و خرابی یا اشکالاتی مثل وجود آب داخل محفظه آن می‌تواند فرد را در مقابل جریان مستقیم برق قرار داده و او را در معرض خطر مرگ قرار بدهد.

از معایب دیگر این مدل این است که جریان‌هایی که ضعیف‌تر از مقدار لازم برای روشن کردن لامپ باشد را نشان نخواهد داد. همچنین اگر فرد روی محل عایق قرار گرفته باشد چراغ آن روشن نمی‌شود. از معایب دیگر این است که برگشت فاز باعث می‌شود فازمتر سیم نول را هم دارای ولتاژ نشان بدهد.

مدل دو سر یا دو تماسه

دو قسمت دارد که یک سر آن یک پیچ گوشتی یا یک سیم لامپ دار است و در قسمت انتهایی آن یک سیم قرار گرفته. قسمت جلویی آن به محل مورد تست تماس داده می‌شود و سیم قسمت عقبی را به جای آن که مثل مدل «یک سر» در دست بگیرند آن را مستقیما به زمین متصل می‌کنند.

در صورتی که ولتاژی بین این دو نقطه وجود داشته باشد چراغ دستگاه روشن می‌شود. وجود این سیم باعث می‌شود فرد بتواند درصورت وجود ولتاژ بین هر دو نقطه از مدار آن را متوجه بشود در حالی که مدل‌های یک تماسه تنها اختلاف پتانسیل بین یک نقطه از مدار با زمین را نشان می‌داد. معمولا برای تشخیص قطعی سیم‌های اتومبیل و دیگر مدار‌های مستقیم این وسیله را استفاده می‌کنند.

مدل‌های مختلف این نوع فازمتر برای تشخیص جریان‌های برق شهری، برق مستقیم با ولتاژ پایین ۱۲ ولت و برق فشار قوی تا ۲کیلو ولت وجود دارند. این نوع از فازمتر‌ها چون با فرد در تماس مستقیم قرار نمی‌گیرد امکان برق گرفتگی را کمتر می‌کند  و ایمن تر هستند اما همچنان فرد باید سیم‌ها را به جریان برق تماس بدهد و هم چنان خطر اتصالات برقی وجود دارد.

فازمتر غیر تماسی

بدون ایجاد تماس با سیم یا مدار مورد نظر و تنها از تغییرات میدان الکتریکی در اطراف یک سیم یا وسیله‌ی با جریان متناوب، تشخیص می‌دهد آن شیء دارای ولتاژ است. این مزیت باعث می‌شود احتیاجی به لخت‌کردن‌ سیم نباشد و تماس با جریان برق و خطر برق گرفتگی به حداقل برسد.

به این ترتیب فقط با حرکت دادن این وسیله در اطراف یک سیم می‌توان محل قطعی را تشخیص داد و احتیاجی به تست کردن سیم به همراه لخت‌کردن آن نباشد. همچنین این وسیله این توانایی را دارد تا از پشت دیوار محل سیم‌هایی که خیلی داخل عمق دیوار قرار نگرفته اند را مشخص کند.

اما از آن جا که روش کار این دستگاه اندازه گیری میدان الکتریکی است نمی‌تواند روی کابل‌های با روکش‌های ضخیم و همچنین در مدار‌های با جریان مستقیم (DC) تشخیصی بدهد و در این گونه موارد هیچ گونه کارایی ندارد.

فازمترها دارای چند جز اساسی هستند:

• لبه یا نوک فازمتر

• عایق

• محافظ

• مقاومت

• گیره

• لامپ

• فنر

• پیچ

تمام اجزا به جز نوک فازمتر در بدنه عایق که باید شفاف باشد قرار می گیرند.لامپ مورد استفاده در فازمترها عموما از نوع نئون می باشد.در واقع با اتصال نوک فازمتر به پریز و نگه داشتن انگشت بر روی پیچ انتهایی یک مدار ایجاد می شود.

فازمترهای دیجیتالی دیگر نیازی به ایجاد مدار ندارند و با توجه به عملکرد دیجیتالی میزان ولتاژ سیم را نشان می دهند.

فازمترهای ساده به شکل پیچ گوشتی بسیار متداول هستند.اما فازمترهای دیجیتال مزیت هایی را به کاربر ارائه می دهند؛قابلیت اندازه گیری ولتاژهای AC و DC از ۱۲ تا ۲۲۰ ولت و نشان دادن میزان دقیق ولتاژ و بی خطر بودن از مزیت های نوع دیجیتالی فازمتر می باشد.