بررسی استقرار ماشین آلات در طراحی کارخانه های سیم و کابل

یکی از مهمترین فعالیت هایی که می بایستی به هنگام راه اندازی واحدهای تولید سیم و کابل صورت پذیرد ، مدیریت و طراحی کارخانه است . هدف و موضوع طرح ریزی کارخانه تولید سیم و کابل همانند سایر صنایع امری پیچیده و گسترده است و با موضوعات سایر علوم ارتباط بسیاری دارد . برای مثال علومی مانند مهندسی صنایع ، مکانیک ، برق ، عمران و همچنین علوم اقتصادی ، مدیریت صنعتی ، معماری و … به نحوی ممکن است در این موضوع دخالت داشته باشد .

مواردی که اهمیت طراحی کارخانه را دوچندان می کند ، توجه به نکات زیر است :

• وجود طراحی مناسب و کارآمدی جریان مواد ، مقدمه تولید اقتصادی است .
• الگوی جریان مواد ، اصل و پایه ترتیب قرارگرفتن تجهیزات است .
• ترتیب صحیح چیدمان و استقرار تجهیزات با تکیه بر الگوی از پیش طراحی شده جریان مواد باعث می گردد تا کلیه فعالیت ها با کارائی بیشتری انجام شود .
• کارائی تولید منجر به افزایش تولید و در پی آن کاهش قیمت تمام شده می گردد .
و در نهایت کاهش قیمت تمام شده ، افزایش سود واحد تولیدی را به همراه خواهد داشت .
یکی از نکات اساسی در طراحی سیستم واحد های تولید سیم وکابل ، طراحی نحوه استقرار ماشین آلات است . در این مبحث به بررسی این مقوله خواهیم پرداخت .
انواع استقرار ماشین آلات
• استقرار بر اساس محصول یا خط تولیدی ( Flow Shop )

در این روش چیدمان ماشین آلات بر اساس توالی عملیات می باشد . به گونه ای که ماشین آلات به ترتیب عملیات هایی که قرار است بر روی مواد اولیه و قطعات صورت گرفته تا به محصول نهایی تبدیل گردد ، چیده می شوند . در این روش هرجریان تولید مسیر خود را به ترتیب عملیاتی که روی آن انجام می گیرد تقریبا” در امتداد یک خط طی می کند .
این نوع چیدمان برای تولید انبوه یا عملیات مکرر که در آن تقاضا ثابت و حجم بالا می باشد ، مناسب است .

مزایا :

– کاهش حمل و نقل مواد اولیه به دلیل کوتاهی فواصل .
– کاهش میزان موجودی در جریان ساخت .
– عدم نیاز به مهارت بالای کارگران .
– سادگی نظارت و کنترل و برنامه ریزی تولید .
– کاهش پراگندگی در سطح کارخانه و متعاقب آن افزایش فضای بیشتر برای راهروها و انبارها .
معایب :
– افزایش سرمایه گذاری به دلیلی بهره گیری از ماشین آلات مشابه در خطوط تولید .
– عدم انعطاف خطوط تولید به هنگام تغییر محصول .
– توقف خط تولید در اثر خرابی یک ماشین .
– یکنواختی کار .

موارد استفاده :

– زمانی که حجم تولید بالا باشد .
– زمانی که طرح محصولات و قطعات آن استاندارد و یکسان ، همچنین تنوع محصول کم باشد .
در بیان کلی شرایط اصلی استقرار بر اساس محصول یا خط تولید را می توان در سه پارامتر زیر برجسته نمود :
– تولید انبود
– متعادل بودن عملیات
– پیوسته بودن عملیات

• استقرار بر اساس محصول یا خط تولیدی ( Process Lay Out )

در این روش که استفاده بسیاری در صنایع سیم و کابل دارد ، ماشین هایی که از نظر عملکرد مشابه هستند در کنار یکدیگر قرار می گیرند و کلیه عملیات های مشابه بر روی نیمساخته های سیم و کابل و یا قطعات در آن محل صورت می پذیرد . بنابراین نیمساخته ها بنا به ترتیب عملیاتی که باید بر روی آن انجام شود از گارگاهی به کارگاه دیگر در داخل کارخانه جابجا می شوند .

مزایا :

– استفاده موثر از ماشین آلات در سطح تولید کم و یا متوسط .
– سرمایه گذاری کمتر بر روی ماشین آلات به علت عدم استفاده از ماشین های مشابه .
– عدم توقف تولید به هنگام از کار افتادن یک ماشین ، به علت وجود ماشین های مختلف تولیدی .
– انعطاف پذیری بالا در تخصیص کار به ماشین آلات و امکان تولید محصولات مختلف .
– آموزش نیروی انسانی ماهر .
– کاهش تاثیر بر روی تغییر و تعداد ماشین آلات در مواقع ایجاد تغییرات محصول .
– گسترش و توسعه کارخانه با هزینه کمتر .
– انعطاف پذیری در برابر زمان تولید محصول و میزان کل تولید .

معایب :

– پیچیدگی کنترل تولید و برنامه ریزی خطوط خصوصا” با در نظر گرفتن مسیر حرکت ها .
– افزایش میزان حمل و نقل به علت ثابت نبودن جریان تولید
– نیاز به فضای بیشتر
– افزایش زمان آماده سازی قطعه یا محصول به علت افزایش میزان زمان تلف شده در ساخت یک قطعه یا محصول به دلیل وجود انبار موقت کالاهای نیمساخته .
– افزایش زمان آماده سازی ( Set Up Time ) مجدد ماشین آلات به دلیل متنوع بودن محصولات و ایجاد تاخیرات ناشی از آن .
– بالابودن هزینه های متغیر تولید .
– نیاز به سطح مهارت بالاتر پرسنل .

در بیان کلی از روش استقرار فوق به هنگامی که تجهیزات مورد نیاز گرانقیمت بوده و حجم تولیدات کم اما تنوع آنها بالاتر باشد بهره گرفته می شود .

• استقرار بر اساس محل ثابت ( Fixed Product Layout)

در این روش مواد و قطعات در محلی ثابت بوده و در روی آن عملیات انجام می شود . هم چنین ماشین آلات و تجهیزات برای انجام عملیات به محل آورده می شود مانند ساخت هواپیما و … این نوع استقرار بطور عمده برای تک سازی بکار می رود .

مزایا :

– بالا بردن قابلیت انعطاف پذیری .
– پایین بودن میزان حمل و نقل .
– آسان بودن طرح زمان بندی و اجرا .
– احساس همبستگی کارگران نسبت به محصول .

معایب :

– امکان پذیر نبودن تولید انبوه .

موارد استفاده :

– هزینه حمل و نقل گران باشد .
– وقتی کارگران مهارن زیادی داشته باشند .
– امکان جابجایی محصول وجود نداشته باشد .

• استقرار گروهی ( Group Layout )

در این روش محصولات بر اساس تشابه شکلی و عملیات های مشابه دسته بندی شده و برای هردسته از آنها یک مجموعه تجهیزات اختصاص می یابد . به عبارتی استقرار گروهی ، سازماندهی تجهیزات تولیدی در گروه ها و سلول های مستقلی ( Manufacturing – Cell ) است که هریک از آنها جهت تکمیل و ساخت خانواده ای از قطعات با مشخصه های تولیدی مشابه استفاده می شود . به عبارت دیگر هرخانواده در یک خط ساخته می شود . زیت اصلی این روش این است که می توان در کارگاه با چیدمان گروهی تنوع محصول زیاد را در حجم زیاد تولید نمود .

در پایان لازم به ذکر است که جهت تعیین بهترین نوع استقرار از تکنیک های مختلفی بهره گرفته می شود ، اما در بیان کلی دو تکنیک عمده در این خصوص وجود دارد :

– تکنیک P-Q ( تنوع – مقدار )
– تکنیک C-Q ( هزینه – مقدار )

علی درگاهی