تیغه کمکی کنتاکتور
یغه کمکی کنتاکتور یا کنتاکت کمکی هر دو اسم هایی هستند که برای تیغه هایی که به صورت جدا روی کنتاکتورها نصب می‌شوند بکار میروند. از آنجایی که بعضی از کنتاکتورها تیغه های NO و NC را ندارند. شما مجبورید که این قطعه را بصورت جدا از بازار خریداری کنید و روی کنتاکتور نصب کنید. بعضی از تیغه های کمکی از جلو و بعضی های دیگر از بغل به کنتاکتور می چسبند. و با قطع و وصل شدن کنتاکتور، کنتاکت های داخلی این تیغه های کمکی هم حرکت می کنند و تغییر وضعیت میدهند. یعنی تیغه هایی که در حالت عادی NC هستند، وقتی کنتاکتور عمل کند NO می شوند و تیغه هایی که در حالت عادی NO هستند، وقتی کنتاکتور عمل کند NC می شوند. قیمت این قطعه بسته به بِرند آن و اینکه کنتاکتور شما چه مدل تیغه ای را قبول می کند، حدوداً بین ۱۰ تا ۱۵ هزار تومان است.
تصویر یک تیغه کمکی را در دستان من مشاهده می کنید. البته ببخشید که کمی کثیف است، چون از داخل تابلو برق یک مرغداری باز شده است.
عکس تیغه کمکی کنتاکتور
تیغه کمکی کنتاکتور
در پشت این تیغه کمکی یک گیره پلاستیکی کوچک قرار گرفته که از طریق آن به قسمت جلوی کنتاکتور می‌چسبد. یعنی کنتاکتوری که قبلاً به شکل زیر بود.
بعد از نصب تیغه کمکی روی آن به شکل زیر می شود.
روش نصب تیغه کمکی کنتاکتور
حالا دوباره برگردید و تصویر اول را نگاه کنید. می بینید که روی هر کدام از ترمینال‌ها یک عدد نوشته شده است. که عبارتند از:
- ۵۳NO و ۵۴NO
- ۶۱NC و ۶۲NC
- ۷۱NC و ۷۲NC
- ۸۳NO و ۸۴NO
در حالت عادی، یعنی زمانی که برق به بوبین کنتاکتور وصل نیست، و کنتاکتور کاملاً خاموش است.
- ترمینال های ۵۳NO و ۵۴NO به هم متصل نیستند.
- ترمینال های ۶۱NC و ۶۲NC به هم متصل هستند.
- ترمینال های ۷۱NC و ۷۲NC به هم متصل هستند.
- ترمینال های ۸۳NO و ۸۴NO به هم متصل نیستند.
و زمانی که برق به بوبین کنتاکتور برسد و کنتاکتور فعال شود، تیغه های کمکی هم تغییر حالت می دهند. یعنی
- ترمینال های ۵۳NO و ۵۴NO به هم متصل می شوند.
- ترمینال های ۶۱NC و ۶۲NC اتصالشان قطع می شود.
- ترمینال های ۷۱NC و ۷۲NC اتصالشان قطع می شود.
- ترمینال های ۸۳NO و ۸۴NO به هم متصل می شوند.
موارد استفاده از تیغه کمکی کنتاکتور
بیشترین موارد استفاده از این تیغه های کمکی در طراحی مدار فرمان در برق صنعتی ست. مثلاً در روشن و خاموش کردن یک الکتروموتور از تیغه NO به عنوان تیغه خودنگهدار استفاده می کنند تا وقتی کاربر دست خود را از روی شستی استارت برمی‌دارد، تیغه NO که حالا دیگر بسته شده، برق بوبین کنتاکتور را تامین می کند و باعث می شود تا زمانی که کاربر کلید اِستُپ را نزده است کنتاکتور را در حالت فعال باقی نگه دارد.
اگر با برق صنعتی آشنایی ندارید و منظور ۲ خط قبلی را نفهمیدید نگران نباشید. اکنون یک مدار از کاربرد این تیغه ها در برق ساختمان را نشانتان میدهیم تا کاملاً متوجه شوید.
سوال: مداری را طراحی کنید که با استفاده از یک فتوسل ، یک فن در طول روز روشن شود و شب ها بصورت اتوماتیک خاموش شود، یک چراغ هم در کنار فن نصب کنید که دقیقاً برعکس فن عمل کند یعنی در شب بصورت اتوماتیک روشن و در طول روز خاموش شود.
مدار بالا برای فن مانند یک فتوسل معکوس عمل می‌کند. و برای لامپ مانند یک فتوسل معمولی.
همانطور که در مدار بالا مشاهده می کنید یک فتوسل نوری وجود دارد که در طول روز که هوا روشن است، برق خروجی این فتوسل قطع است، و در نتیجه هیچ برقی به کنتاکتور ارسال نمی‌کند و بوبین کنتاکتور در حالت غیر فعال است. در این حالت ترمینال ۷۱NC با ۷۲NC در تماس است و برق از ترمینال ۷۱NC وارد و از ترمینال ۷۲NC خارج می‌شود و به فن می‌رسد و فن روشن خواهد بود. ولی وقتی هوا تاریک می‌شود فتوسل فعال می‌شود و سیم قرمز رنگِ خروجی از فتوسل فاز دار می‌شود. این فاز از طریق ترمینال A1 به بوبین کنتاکتور می‌رسد و بوبین کنتاکتور فعال می‌شود. با فعال شدن بوبین و کنتاکتور، تیغه های کمکی که به کنتاکتور چسبیده‌اند تغییر حالت میدهند و ترمینال ۸۳NO و ۸۴NO که قبلاً با هم تماس نداشتند حالا با هم تماس پیدا می کنند و فاز به لامپ می‌رسد و لامپ روشن می‌شود. و برای فن برعکس این قضیه اتفاق می‌افتد و فن خاموش می‌شود.
این مدار شاید در برق ساختمان کاربردی نداشته باشد ولی می توانید با استفاده از این تیغه های کمکی مدارات جالب و کاربردی تری طراحی کنید. مثل یک فتوسل معکوس که قبلاً در مورد آن صحبت کردیم.
توجه: ترمینال های A1 و A2 برای فعال کردن بوبین کنتاکتور هستند که در تصویر دوم این دو ترمینال روی خودِ کنتاکتور کاملاً قابل مشاهده هستند.
توجه: در فتوسل بالا، سیم قهوه ای رنگ، فاز ورودی – سیم سفید رنگ، نول ورودی – سیم قرمز رنگ، فاز خروجی از فتوسل هستند.
توجه: این امکان وجود دارد که شما فازِ لامپ را مستقیم از خروجی خود فتوسل بگیرید و کاری با تیغه های کمکی نداشته باشید.
توجه: تیغه های کمکی، برعکس تیغه های قدرت که روی خود کنتاکتور هستند، توانایی تحمل جریان های بالا را ندارند و در حدود ۱۰ آمپر می توانید از آنها جریان بکشید.
نکته: شستی آبی رنگِ کوچکی که در تصویر اول روی تیغه کمکی مشاهده می‌کنید، برای این منظور است که بصورت دستی و با فشار دادن آن ، تیغه کمکی را فعال کنید. که این مورد در زمان عیب یابی مدارات و تابلوها خیلی کاربرد دارد.
در ضمن این شستی یک نشانه است تا بتوانید فعال یا غیر فعال بودن کنتاکتور را تشخیص دهید، به این صورت که وقتی کنتاکتور فعال می‌شود این شستی آبی رنگ هم سطح تیغه قرار میگیرد و وقتی کنتاکتور غیر فعال است این شستی اندکی بیرون تر از سطح تیغه کمکی قرار میگیرد.
