آشنائی با رشته مهندسی پلیمر — از تحصیل تا اشتغال

رشته مهندسی پلیمر

در این مطلب از دنیای صنعت برق بخش پلیمر، به رشته مهندسی پلیمر پرداخته‌ایم و سعی کرده‌ایم تناسب آن با روحیات افراد، دروسی که برای موفقیت در این رشته مهندسی باید در آن‌ها پایه‌ای قوی‌تر داشت، گرایش‌های آن، بازار کار و سایر موارد مرتبط را مورد بررسی قرار دهیم.

رشته مهندسی پلیمر مناسب چه کسانی است؟

رشته مهندسی پلیمر مناسب افرادی است که به صنعت علاقه دارند. در اصل می توان گفت که پلیمر یکی از اجزای جدا نشدنی هر صنعتی است. همچنین سمت دیگر این رشته آزمایشگاه است. پس بنابراین شخصی که رشته مهندسی پلیمر را انتخاب می‌کند باید هم به کار در محیط کارخانه و هم به کار در محیط آزمایشگاهی علاقه داشته باشد.

جنبه تحقیقاتی رشته مهندسی پلیمر نیز بسیار گسترده است و باید فردی که وارد این رشته می شود محقق بسیار خوبی باشد. به دلیل میان رشته‌ای بودن این رشته، افرادی که علاقه‌مند به مهندسی هستند می‌توانند وارد آن شوند. یکی دیگر از مواردی که این زمینه می‌طلبد صبر بسیار زیاد است، زیرا اکثر پروژه‌های پلیمری تا رسیدن به درآمد نسبتاً زمان‌بر هستند. پیشنهاد ویژه این است که اگر قصد ادامه تحصیل در مقطع ارشد یا دکتری را ندارید، به سراغ رشته مهندسی پلیمر نروید.

کدام دروس دوره دبیرستان در رشته مهندسی پلیمر بیشتر کاربرد دارند؟

دروس رشته پلیمر، تشکیل شده از دروس رشته‌های مختلف هستند. شیمی ۲، ۳ و ۴، حساب دیفرانسیل و انتگرال، فیزیک ۱، ۲، ۳ و ۴ از جمله دروسی به حساب می‌آیند که می‌توان به عنوان پیش‌زمینه لازم برای ورود به این رشته به آن‌ها اشاره کرد.

پایه رشته مهندسی پلیمر شیمی آلی است. از دروس شیمی مبحث های مهمی که باید حتماً قبل از ورود به دانشگاه تسلط کامل داشت عبارتند از: عدد جرمی، الکترونگاتیویتی، شبکه‌های بلوری، ترکیب و پیوند‌های کوالانسی، عدد اکسایش، ترکیبات آلی و کربن، گروه‌های عاملی، استوکیومتری، ترمودینامیک، آنتالپی و آنتروپی، محلول‌ها، کلوئید و سوسپانسیون.

از دروس ریاضی می توان به سرفصل هایی همانند مشتق، انتگرال، حد و لگاریتم اشاره کرد. درس فیزیک، پس از شیمی مهم‌ترین درس برای رشته مهندسی پلیمر است. مباحث مهم این درس که باید حتماً به آن‌ها تسلط داشت، عبارتند از: نور، دینامیک، کار و انرژی، مقاومت الکتریکی، حرکت شناسی، دینامیک، حرکت نوسانی، صوت.

در آخر بدیهی است که برای ورود به رشته مهندسی پلیمر همانند دیگر رشته‌های مهندسی، پایه ریاضیات بسیار قوی لازم است.

گرایش‌های رشته مهندسی پلیمر برای ادامه تحصیل چه هستند؟

جهت ادامه تحصیل در رشته مهندسی پلیمر می‌توان به گرایش‌های زیر اشاره کرد:

• فرآورش پلیمر‌ها: در این گرایش شما با فرایند کردن پلیمرها آشنا خواهید شد. به صورت عمده این گرایش شامل ۳ زیرشاخه لاستیک، پلاستیک و کامپوزیت است. پایان‌نامه افرادی که وارد این گرایش می‌شوند در مقیاس کاملاً صنعتی است.
• علوم پایه: در این گرایش با مبانی علم پلیمر آشنا می‌شوید. گرایش علوم پایه جنبه صنعتی قویی ندارد، اما از نظر آکادمیک و تحقیقاتی رشته بسیار جذابی است و خواهان زیادی در سرتاسر دانشگاه‌های دنیا دارد.
• بایوپلیمر: این گرایش به پلیمرهای زیستی ربط دارد. پلیمرهایی که به طور گسترده وجود دارند و با ساختارهای زنده در تماس هستند. از جمله استفاده این پلیمرها می توان در داربست‌ها ، زخم پوش‌ها، لنزهای چشمی و کامپوزیت‌های دندانی اشاره کرد. فارغ التحصیلان این رشته هم توانایی کار در صنعت و هم توانایی کار تحقیقاتی در آزمایشگاه‌ها را بسته به انتخاب پایان‌نامه‌شان دارند.
• سنتز پلیمرها: مهمترین بخش تشکیل پلیمر، تبدیل کوچک مولکول به بزرگ مولکول یا همان پلیمر است. این کار تخصص افرادی است که در حیطه سنتز پلیمرها تلاش می‌کنند. زمینه کاری اینگونه افراد بیشتر در پتروشیمی‌های تولید کننده پلیمر است.
• نانوپلیمر: افراد انتخاب کننده این رشته هم با نانوذرات سروکار دارند که بسیار زمینه تحقیقاتی جالبی در دانشگاه‌های دنیا است. ذرات نانو به عنوان افزودنی در پلیمرها خواص بسیار جالبی از خود نشان می‌دهند و سازمان‌های حمایت کننده زیادی در سرتاسر دنیا دارند.

مهم‌ترین دروس دانشگاهی رشته مهندسی پلیمر چه هستند؟

در ادامه به مهم‌ترین دروسی که در رابطه با رشته مهندسی پلیمر در دانشگاه تدریس می‌شوند پرداخته شده است. این دروس عبارت هستند از:

شیمی آلی ۱ و ۲، شیمی و سینتیک پلیمریزاسیون، اصول مهندسی، انتقال حرارت، انتقال جرم، مکانیک سیالات، شیمی فیزیک پلیمرها، رئولوژی پلیمرها، خواص فیزیکی و مکانیکی پلیمرها، مهندسی پلاستیک، کارگاه مهندسی پلاستیک، مهندسی الاستومر، کارگاه مهندسی الاستومر، کامپوزیت‌ها، کارگاه کامپوزیت، سینتیک و طراحی راکتور، شیمی پلیمر، شناسایی پلیمرها، کاربرد ریاضیات در مهندسی پلیمر، محاسبات عددی، معادلات دیفرانسیل، مهندسی کامپوزیت، مهندسی پلیمریزاسیون، خواص و کاربرد پلیمرهای طبیعی، طراحی محصول با پلیمرها، چسب، رزین و اسفنج.

فارغ التحصیل رشته مهندسی پلیمر در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟

پلیمرها پایه و اساس بسیاری از صنایع هستند. صنعتی نیست که قسمتی از آن پلیمری نباشد. همانطور که در اطراف خود مشاهده می‌کنید اکثر اجسام قسمتی پلیمری دارند. از این رو، مهندسین پلیمر بیکار نمی‌مانند؛ صنایع پلیمری به صورت عمده در کشور ایران به دو دسته پلاستیک و لاستیک تقسیم می‌شوند.

اخیراً صنایع دارویی و زخم پوش‌ها نیز وارد صنعت ایران شده‌اند. قسمت دیگری که به نزدیکی با بخش پلیمری کار می‌کند تولید افزودنی‌های پلیمری است؛ ناگفته نماند که نانو مواد هم زیر مجموعه این صنعت به حساب می‌آیند و اخیراً بازار خوبی پیدا کرده‌اند.

پست‌هایی که به فارغ التحصیلان رشته مهندسی پلیمر در کارخانه‌ها پیشنهاد می‌شود، عبارتند از: مسئول کنترل کیفیت (QC)، مسئول تحقیق و توسعه (R&D) و مسئول آزمایشگاه؛ کلیه این پست‌ها، در اصل سمت‌های مهندسی هستند و افراد تجربی به سختی می‌توانند در این جایگاه‌های شغلی کار کنند. از سوی دیگر ایران در زمینه تولید کننده‌های محصولات پلیمری هنوز به رشد کافی دست پیدا نکرده است.

زمینه دیگر و بهترین زمینه‌ای که مهندسان پلیمر می‌توانند در آن وارد شوند، تأسیس شرکت جهت تولید محصولات نوین پلیمری است. با ورود به این قسمت، مهندسان پلیمر می‌توانند هم درآمد بسیار بالاتری نسبت به زمینه‌های قبلی داشته و هم جهت به حرکت در آوردن چرخ پیشرفت اقتصادی کشور گام مثبتی را بردارند.

بازار کار رشته مهندسی پلیمر به چه صورت است؟

رشته پلیمر به سه دلیل بازار کار غیر اشباعی دارد: دلیل اول گستردگی زیاد زمینه‌های استفاده از پلیمرها است. دلیل دوم در نو بودن این رشته در دانشگاه های ایران خلاصه می‌شود و سومین دلیل نیز ناشی از تقاضای بسیار زیاد صنایع برای فارغ التحصیلان این رشته است.

سه دلیلی که ذکر شد، باعث می‌شوند که بازار کار پلیمر تا چند سال آینده اشباع نشود و کار برای فارغ التحصیلان آن موجود باشد. حتی اگر صنایع از مهندسی پلیمر اشباع شوند، این مهندسین به راحتی و با سرمایه بسیار کم می‌توانند شرکت تاسیس کرده و محصولات خود را تولید و به فروش برسانند. با روند فعلی بازار، احتیاج صنعت به مهندسین پلیمر روز به روز افزایش خواهد یافت.

 

دسته بندی انواع پلیمر ها + ویژگی ها

 

امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی پلیمر در داخل ایران چگونه است؟

رشته پلیمر از سال ۱۳۵۸ وارد دانشگاه‌های ایران شد. از آن زمان تا به امروز، با افزایش آگاهی و

رشد پلیمرهای صنعتی در ایران مشتاقان این رشته افزایش پیدا کرده‌اند. افرادی که تمایل به ادامه

تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و یا بالاتر را دارند، می‌توانند برای دانشگاه‌های زیادی اقدام کنند.

 

تعداد دانشگاه‌هایی که کارشناسی ارشد مهندسی پلیمر را دارند از دانشگاه‌هایی که کارشناسی

این رشته را دارند بیشتر است. نکته قابل توجهی که برای ادامه تحصیل در رشته پلیمر باید در نظر گرفت،

وجود امکانات آزمایشگاهی کافی در دانشگاه انتخابی است.

 

زیرا در مقاطع بالاتر از کارشناسی، کارهای پژوهشی بسیار مهم هستند؛ از این رو، کمبود

امکانات باعث ایجاد هزینه‌های مازاد و سختی‌های بیشتر در حین تحصیل خواهد شد.

 

نکته مهم دیگری که برای ادامه تحصیل در این رشته باید در نظر گرفت، این است که به دلیل

گستردگی کاربرد‌های پلیمرها، زمینه‌های گسترده‌ای برای تعریف پروژه‌های پایان‌نامه وجود دارد.

 

دانشجویان قبل از ورود به کارشناسی ارشد، باید زمینه مورد علاقه خود را برای تحقیق پیدا کرده و

سپس وارد آن زمینه شوند.

 

در آخر توصیه می‌شود که اگر تمایل به ادامه تحصیل در رشته پلیمر را ندارید، ترجیحاً وارد این

رشته نشوید. زیرا بین مقطع کارشناسی و صنعت پلیمر فاصله زیادی است.

 

امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی پلیمر در خارج از کشور به چه صورت است؟

رشته پلیمر در سرتاسر دنیا خواهان زیادی دارد. زیرا کاربردهای این رشته در کلیه صنایع الکتریکی،

پزشکی، بسته‌بندی، ساختمان‌سازی و غیره بسیار گسترده است.

 

در اکثر دانشکده‌های شیمی دنیا، از رشته پلیمر به عنوان بهترین رشته تحصیلی در علم شیمی

یاد می‌شود. بنابراین رشته مهندسی پلیمر، رشته‌ای دارای پتانسیل بالا جهت گرفتن پذیرش از

دانشگاه‌های خوب دنیا است.

 

از زاویه دیگر، رشته پلیمر یک رشته مهندسی است. اساتید رشته‌های مهندسی دارای پشتوانه

مالی از صنایع پلیمر جهت تحقیقات هستند؛ از این رو، تمایل بیشتری برای ارائه کمک هزینه به

دانشجویان برای پیشبرد پروژه‌هایشان دارند.

 

یکی دیگر از مزیت‌های این رشته وجود بازار کار برای آن در همه جای دنیا است و از این رو می‌توان گفت

رشته پلیمر یک رشته بین‌المللی است.

 

البته ناگفته نماند پذیرش دانشجویان ایرانی در برخی از دانشکده‌های جهان، اکنون و به دلایل مختلف

قدری سخت‌تر انجام می‌پذیرد؛ ولی باید بگوییم که این امر غیر ممکن نیست و هنوز هم گزینه‌های مناسبی

برای فارغ‌التحصیلان رشته پلیمر در خارج از کشور وجود دارد.

 

پلیمرها + وزن مخصوص + نحوه محاسبه وزن ( دانسیته،چگالی پلیمر)

 

دروس دانشگاهی رشته مهندسی پلیمر تا چه میزان نیازهای بازار کار را پاسخگو هستند؟

 

برای ورود به صنعت اطلاعات زیادی در زمینه پلیمرها مورد نیاز است. یک مهندس پلیمر در صنعت

باید بتواند دروس دانشگاهی را به پلیمر واقعی که با چشم می‌بیند ربط دهد و همچنین قادر باشد

 

فرایندهایی که اتفاق می‌افتند را با درس‌هایی که در دانشگاه خوانده است، توجیه کند.

در مقطع کارشناسی شما با پایه علم پلیمر آشنا می‌شوید که حتماً برای ورود به مقطع ارشد یا

صنعت لازم است. در مقطع کارشناسی ارشد توانایی کار عملی با پلیمر ها را یاد می‌گیرید که این

به کامل شدن دانش پایه کارشناسی بسیار کمک می‌کند.

 

امروزه صنعت پلیمر نیازمند مهندس‌هایی است که بتوانند کارهای تجربی آن‌ها را سازماندهی کرده

و تولیدات شرکت را به سمت محصولات بهتر ببرند. لازمه استخدام در این صنعت آگاهی بالای پلیمری

توسط درس‌های دانشگاهی و مطالعات جنبی است. در مقطع کارشناسی، حدود ۵۰ واحد تخصصی

وجود دارد که به پیشرفت فرد در علم پلیمر کمک می‌کنند.

 

نویسنده : محمدرضا عباسی

این مطلب توسط مدرس و عضو هیئت علمی فرادرس، «محمدرضا عباسی» نوشته شده است.

عباسی، دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مهندسی پلیمر در پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران است.

عضویت در بنیاد ملی نخبگان، ارائه مقالات علمی و تخصصی در نشریات مرتبط با رشته پلیمر و تحقیق در

زمینه‌های مرتبطی همچون چاپ سه بعدی، استفاده از پلیمرها در داربست‌های زیستی و زخم‌پوش‌های

پلیمری از جمله دیگر فعالیت‌های علمی و پژوهشی وی به حساب می‌آیند.