صنعت برق به دنبال خاموشی صفر در تابستان ۹۸ / چند هزار مگاوات کمبود داریم؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، خاموشی‌های تابستان سال ۹۷ که در پی افزایش افسارگسیخته مصرف و پیشی گرفتن تقاضای مصرف برق از سقف عملی تولید رخ داد، مشکلات متعددی را برای مردم چه در بخش خانگی و چه در بخش تجاری و صنعت به وجود آورد.

«محمودرضا حقی فام» معاون هماهنگی توزیع شرکت مادرتخصصی توانیر و سخنگوی صنعت برق ایران با حضور در خبرگزاری تسنیم، ضمن بازدید از بخش‌های مختلف این خبرگزاری در خصوص شرایط پیش آمده در تابستان سال ۹۷ که منجر به بروز خاموشی‌های متعدد در دو ماه تیر و مرداد شد و همچنین برنامه‌های مجموعه صنعت برق کشور برای جلوگیری از تکرار این خاموشی‌ها در تابستان ۹۸ پاسخگوی سوالات خبرنگار خبرگزاری تسنیم بود. مشروح این گفت‌وگو در ادامه آمده است.

تسنیم: در خصوص خاموشی‌های تابستان ۹۷ بفرمائید. چه اتفاقی افتاد؟ آیا مجموعه وزارت نیرو غافل‌گیر شد یا برای مدیران مسئول صنعت برق کشور قابل پیش‌بینی بود که با کمبود برق و خاموشی‌ها مواجه می‌شویم؟

حقی فام: در ابتدای تابستان سال جاری گزارشی را منتشر کرده بودیم که احتمالا با افزایش شدید مصرف مواجه می شویم و با توجه به اینکه کاهش میزان تولید برق در نیروگاه های برق آبی هم قابل پیش بینی بود و از طرفی دیگر اتفاقاتی که در ضریب آمادگی نیروگاه‌های حرارتی ما رخ می داد، به هر حال برخی نیروگاه‌های حرارتی ما سن بسیار بالایی دارند که امکان از مدار خارج شدن این نیروگاه‌ها هم بود که بعضا در تابستان نیز این اتفاقات رخ می‌داد، بنابراین شرایط را تا حدودی با توجه به تمامی این مسائل پیش‌بینی کرده بودیم؛ اما علی‌رغم اینکه پیش‌بینی کرده بودیم، انتظار داشتیم که شاید مصرف برق کنترل شود و اگر مصرف کنترل می‌شد می توانستیم شرایط را به صورت سر به سر مدیریت کرده و بدون بروز این خاموشی هایی که شاهد بودیم از تابستان عبور کنیم.

اتفاقی که افتاد این بود که یک موج گرمای بسیار شدیدی در یک بازه زمانی در کشور حاکم شد. اگر شمال و جنوب کشور همزمان گرم نشود، افزایش بار سراسری را به دنبال نخواهد داشت. مثلا در سال گذشته اینگونه اتفاق افتاد و در طی دو سه سال اخیر نیز این شانس را آورده بودیم که شمال و جنوب کشور همزمان با گرمای شدید مواجه نشوند؛ اما امسال هم با کمبود منابع آبی مواجه شدیم و هم شدت مصرف در مجموع زیاد بود و هم اینکه گرمایی که در چند هفته در کشور حاکم شد به صورت همه گیر در سطح کشور بود، به طوری که هم در شمال و هم در جنوب کشور با استقرار هوای گرم، با شدت مصرف برق و افزایش بار شبکه مواجه شدیم. این همزمانی استقرار هوای گرم در شمال و جنوب کشور موجب افزایش بار سراسری شبکه برق شد. این همزمانی علاوه بر روز، حتی از نظر ساعت نیز رخ داد و موجب شد تا در روزهای اول تا اندازه ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ مگاوات با کمبود تولید برق نسبت به نیاز مصرف مواجه شویم.

این ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ مگاوات کسری برق طبیعتا باعث بروز خاموشی های گسترده در کشور می شد که ما تلاش کردیم با استفاده از تمامی پتانسیل های مدیریت مصرف، شرایط را کنترل کنیم. در این خصوص از تمامی پتانسیل‌های مدیریت مصرف به‌خصوص صنایع بهره گرفتیم اما کفایت نکرد و مجبور شدیم به سمت روش هایی برویم که روش‌های اضطراری مثل تغییر ساعات اداری و امثالهم بود تا حدی که به مجموعه های دولتی فشارهای حداکثری را وارد کردیم ولی باز با توجه به این افزایش بار، علی رغم تمامی تلاش ها در مدیریت مصرف، کنترل بار مشترکان دولتی و غیره، بخشی از خاموشی‌ها هم به مردم تحمیل شد.

در مجموع در جواب این سوال باید بگویم که ما تا حدودی پیش بینی شرایط را داشتیم اما امیدوار بودیم شرایط آب و هوایی به گونه‌ای رقم بخورد که شاهد بروز گرمای همزمان هوا در بخش های مختلف کشور و به تبع آن افزایش بار سراسری شبکه نباشیم که این مسئله عملا برعکس رخ داد و با بروز گرمای همه‌گیر و طولانی مدت، شرایط سخت شد. با این وجود با تمهیداتی که صنعت برق در حوزه های مختلف داشت و کمکی که مردم در بخش های مختلف کردند ما این میزان خاموشی را در حداقل زمان توانستیم برطرف کنیم.

* خاموشی طبیعتا جزو برنامه‌های مدیریت مصرف ما نبود

تسنیم: ظرفیت عملی تولید برق ما در ساعات پیک تابستان امسال ۵۲ هزار و ۸۰۰ مگاوات بود و مقدار پیکی که با وجود تمامی تلاش‌ها و مدیریت‌های مختلف بروز کرد، ۵۷ هزار مگاوات بود. اگر مدیریت‌ها اعمال نمی‌شد و مردم به صورت آزاد به مصرف برق می‌پرداختند، پیک به چقدر می‌رسید؟

حقی فام: ما طبق آخرین آماری که داریم، چیزی در حدود ۹۰۰ مگاوات در بخش بار صنایع عمده توانستیم مدیریت انجام دهیم و چیزی نزدیک به ۴۲۰۰ مگاوات در مجموعه توزیع و فوق توزیع، که این دو شامل اکثر برنامه‌های ما از قبیل خانگی، تجاری و … بود. اگر این حداقل ۵۰۰۰ مگاوات به میزان مصرف در زمان پیک تابستان اضافه می شد، در واقع مفهوم آن این بود که ما باید به آن ۵۷ هزار مگاوات پیک مصرف رخ داده، چیزی در حدود ۵۰۰۰ مگاوات که در بخش مدیریت مصرف کم شد را اضافه می کردیم و نزدیک به ۶۲ هزار مگاوات ثبت پیک مصرف را شاهد بودیم.

به عبارتی اگر ما برنامه های مدیریت مصرف را اجرا نمی کردیم، نیاز ما در شبکه سراسری به ۶۱ هزار مگاوات تا ۶۲ هزار مگاوات افزایش پیدا می کرد. ما عملا این مقدار را با مدیریت مصرف به میزان ۵۰۰۰ مگاوات کاهش دادیم. البته این میزان مدیریت مصرف به هیچ وجه به معنای اعمال خاموشی نبود، بلکه با کنترل بار شبکه، در جهت کاهش بروز خاموشی ها اقدام کردیم.

در بهترین وضعیت توانستیم چیزی در حدود ۵۲ هزار و ۸۰۰ مگاوات تا ۵۳ هزار مگاوات تولید کنیم و اختلاف آن با میزان مصرف ثبت شده در زمان پیک، به عنوان خاموشی اجباری به صنایع و امثالهم تحمیل شد. این میزان خاموشی طبیعتا جزو برنامه‌های مدیریت مصرف ما نبود. خاموشی هایی بود که ما حتما بایستی جلوی بروز آنرا بگیریم اما در خصوص مدیریت مصرف، چون برنامه های تشویق محور اختیاری بود، علاقه‌مندیم تا آنرا توسعه دهیم و هرآنچه بتوانیم از برنامه های مدیریت مصرف برای پیک سایی استفاده می کنیم.

* پیش بینی افزایش ۳۰۰۰ تا ۳۵۰۰ مگاوات رشد مصرف برق در تابستان ۹۸

تسنیم: پیش بینی برای نیاز مصرف تابستان سال آینده چقدر است؟

حقی فام: تقریبا در سالهای مختلف، به ویژه در ۱۰ سال اخیر، ما سالانه به طور متوسط ۵ درصد افزایش مصرف برق را داشتیم. البته سال قبل این میزان رشد مصرف کمتر از ۵ درصد بود، به خاطر اینکه عملا ما کنترل‌های خیلی سختگیرانه‌ای را انجام دادیم. اگر ۵ درصد را به عنوان میزان رشد متوسط سالانه مصرف برق کشور لحاظ کنیم و میزان پیک تابستان سال جاری را ۵۷ هزار مگاوات در نظر بگیریم، انتظارمان این است که ۳۰۰۰ تا ۳۵۰۰ مگاوات افزایش مصرف را در زمان پیک داشته باشیم و نیاز مصرف برق ما در زمان پیک تابستان ۹۸ به حدود ۶۰ هزار مگاوات تا ۶۱ هزار مگاوات برسد. معنی آن این است که اگر این اتفاق بیفتد و آن کمبود نیروی تولیدی که به ازای آن خاموشی دادیم را در نظر بگیریم، این گپ و فاصله را باید با به مدار آوردن نیروگاه های جدید و یا اعمال برنامه های جدید مدیریت مصرف علاوه بر برنامه های قبلی مدیریت مصرف پوشش دهیم.

تسنیم: خاموشی های امسال چقدر بود؟

حقی فام: چیزی در حدود ۳۰۰۰ مگاوات تا ۴۰۰۰ مگاوات در برخی روزها خاموشی داشتیم، البته برخی روزها هم این مقدار بیشتر بود. مثلا در روزهایی حتی تا ۵۰۰۰ مگاوات هم خاموشی داشتیم. خاموشی ها فقط از دیدگاه تولید نبود. گاهی از نظر تولید مشکلی نداشتیم، اما خاموشی هایی به خاطر مشکل شبکه داشتیم. اگر ۵۰۰۰ تا ۵۵۰۰ مگاوات را در بخش میزان خاموشی ها در زمان پیک تابستان ۹۷ لحاظ کنیم و ۳۰۰۰ تا ۳۵۰۰ مگاوات افزایش بار را برای سال آینده درنظر بگیریم، مفهوم این قضیه این است که برای اینکه رزروی هم داشته باشیم باید امسال از پیک تابستانی که گذشت تا خردادماه سال آینده به میزان ۹۰۰۰ مگاوات تا ۱۰ هزار مگاوات برنامه ریزی کنیم. برای این موضوع، این برنامه ۰۹۸ که طراحی شد، مبین این قضیه بود که برنامه های مدیریت مصرف قبلی سرجای خود، دوباره ادامه یابد و علاوه بر آن، بیشتر از ۵۰۰۰ مگاوات را در بخش نیروگاهی افزایش ظرفیت تولید برق داشته باشیم و چیزی در حدود ۳۰۰۰ مگاوات تا ۳۵۰۰ مگاوات در قالب برنامه های ۰۹۸ اعمال کنیم و کاهش مصرف را رقم بزنیم که نزدیک ۸۵۰۰ تا ۹۰۰۰ مگاوات را بتوانیم پوشش دهیم تا اگر حتی واحدهای نیروگاه های برق آبی ما در سال آینده وضعیتی مشابه سال جاری از نظر کم باری داشته باشند، اگر ما بتوانیم نزدیک به ۸۰۰۰ مگاوات تا ۸۵۰۰ مگاوات بار را با افزایش تولید و کاهش مصرف پوشش دهیم، امیدواریم که سال آینده با وجود افزایش ۵ درصدی نیاز مصرف برق، ما بتوانیم بدون خاموشی در شبکه برق عمل کنیم.

تسنیم: معنای ۰۹۸ به معنای خاموشی صفر است؟

حقی فام: در برنامه های استراتژیک، ما یک هدف والا را برای خودمان انتخاب می کنیم و هدف والای صنعت برق هم این است که خاموشی ندهند و این هدف واقعی ما است که روی آن برنامه ریزی کرده ایم. مطمئنا اگر هم برنامه های خود ما برای مدیریت مصرف و هم برنامه هایی که خود مردم در بخش مدیریت مصرف و اصلاح الگوی مصرف اعمال می کنند و در آن نقش خواهند داشت، دست به دست هم دهند و اجرایی شوند، ان‌شاءالله در سال ۹۸ خاموشی که ناشی از کمبود تولید و امثالهم باشد نخواهیم داشت. البته خاموشی های عادی که ممکن است هم‌اکنون در میانه زمستان هم باشد و ناشی از اتفاقات و یا مسائل فنی کوچک و موردی است ممکن است باشد.

* جلوگیری از افزایش بی‌رویه مصرف برق، راهکار قطعی جلوگیری از خاموشی‌ها

تسنیم: یعنی باز می توانیم بگوییم علی رغم تمامی تلاش‌ها، تحقق خاموشی های صفر در تابستان سال ۹۸ منوط به نوع نگرش مردم در بخش اصلاح الگوی مصرف برق است؟ یعنی ممکن است هرچه شما و همکارانتان تلاش کنید، باز هم اگر مصرف بی رویه باشد، باز شاهد بروز خاموشی هایی باشیم؟

حقی فام: بله، قطعا همینطور است. واقعیت این است که ما یک نظام سوبسیدی تأمین انرژی برق را داریم. مفهوم قضیه این است که صنعت برق کشور به عنوان یک تجارت سودآور نیست، چرا که اگر سودآور بود می گفتیم هرچه قدر در این تجارت، کالا مصرف شود به نفع ماست و اگر این اتفاق می افتاد هرچه قدر مصرف برق صورت می گرفت پول واقعی مصرف آن پرداخت می شد و این پول هم صرف احداث نیروگاه و شبکه می شد. جدا از این مبحث که از نظر ملی این نوع نگرش هم درست نیست اما وضعیتی که در حال حاضر وجود دارد این است که ما از نظر منابع در فشاریم و طبیعتا سرمایه گذاری در بخش نیروگاهی را نمی توانیم با دست باز انجام دهیم.

اگر مصرف برق بی رویه افزایش یابد قطعا تولید و مصرف باز هم از هم فاصله می گیرند و باز هم دچار خاموشی هایی خواهیم شد، حالا اگر سال آینده هم مدیریت کنیم، شاید دو یا سه سال دیگر دچار خاموشی شویم. ما علاقه مند هستیم که افزایش توسعه شبکه ما حتما با مدیریت در بار مترادف باشد. به همین خاطر وزیر محترم نیرو هم از زمانی که مسئولیت را برعهده گرفتند بارها و بارها تأکید کردند که سیاست ما توسعه منطقی تولید، انتقال و توزیع در کنار توسعه روش های مدیریت مصرف است. وزیر محترم نیرو بحثی را مطرح می کنند که ما روی اقتصاد رفتاری هم کار کنیم و مردم بتوانند به خصوص در بخش خانگی، رفتار خودشان را در مصرف انرژی تبدیل به یک رفتار منطقی و اقتصادی کنند. در واقع بخش های خانگی، صنعتی و تجاری در مدیریت اصلاح الگوی مصرف و مدیریت بار شبکه مشارکت کنند و وزارت نیرو نیز طبیعتاً افزایش تولید را به عنوان یک برنامه مهم خود در نظر دارد.