اثرات فزاینده‌ و شدید افزایش دمای زمین، در هر منطقه‌ای از زمین احساس می‌شود. رویدادهای آب‌و‌هوایی شدید و بلایای طبیعی که در حال اتفاق افتادن هستند، همچون زنگ بیدار باشی درباره‌ی تاثیرات تغییرات اقلیمی عمل می‌کنند، البته برای آن‌هایی که مایل به شنیدن هستند. مطالعات علمی نشان داده‌اند که در نزدیکی فاجعه‌ای جهانی قرار داریم و جامعه‌ی جهانی نیز در حال آگاه شدن از بحران پیش رو است. بسیاری از آن‌ها خواهان اقدام هستند؛ دولت‌های جهانی و مبتکران در حال بررسی فناوری‌های جدید برای تولید انرژی‌های پایدار به‌منظور جلوگیری از بروز یک فاجعه‌ی جهانی هستند. طبق گزارش مجمع بین‌المللی تغییرات اقلیمی (IPCC)، سال ۲۰۱۸ نقطه‌ی قوتی برای محیط زیست جهانی بود.

مرد ماهیگیری در حال تقلا برای کنترل قایقش در میانه توفانی در ساندربانز در بنگلادش

محیط زیست: رویدادهای آب‌و‌هوایی شدید

رویدادهای آب‌و‌هوایی و بلایای زیست‌محیطی توسط عوامل پیچیده‌ی مختلفی، هم عوامل طبیعی و هم عوامل ناشی از فعالیت انسان اتفاق می‌افتند. غیرممکن است که بتوانیم هر پدیده‌ی آب‌و‌هوایی را مستقیما به تغییرات اقلیمی نسبت دهیم، اما به‌کمک علم می‌توانیم مشخص کنیم که تغییرات اقلیمی چقدر در بروز رویدادهای آب‌و‌هوایی اثرگذار بوده‌اند.

نتایج تجزیه‌و‌تحلیل‌های علمی نشان می‌دهند که افزایش دمای جهانی عامل مهم و کاملا تاثیرگذاری بر وقوع بلایای طبیعی و حوادث آب‌و‌هوایی شدید است. در سال ۲۰۱۸، تقریبا هر منطقه‌ای از زمین نوعی از فجایع طبیعی و آب‌و‌هوایی شدیدی را تجربه کرد. توفان‌های فلورانس و مایکل موجب تخریب گسترده‌ای در جنوب شرقی آمریکا در جریان فصل توفان آتلانتیک شدند. در اقیانوس آرام، توفان‌های منگهوت و یوتو موجب آشفتگی فیلیپین، گوآم، جنوب چین و جزایر ماریانا شدند. آرژانتین و اوروگوئه نیز خشکسالی شدیدی را تجربه کردند. ایالت کالیفرنیا مرگبارترین و ویرانگرترین آتش‌سوزی‌های طبیعی را تجربه کرد و اروپا طی این سال با گرما و سرمای بی‌سابقه‌ای مواجه شد. در این سال، بارندگی‌های سنگین موجب بروز سیل و لغزش زمین در آفریقا، هند، ژاپن، کره و جزایر کارائیبی گرنادا و ترینیداد شد. میلیون‌ها نفر آواره شدند و خانه‌ها و زیرساخت‌ها با تخریب گسترده‌ای رو‌به‌رو شدند. سیل موجب افزایش شیوع وبا در شرق آفریقا و لپتوسپیروز در هند شد. در اواسط ماه دسامبر، مرکز پژوهش اپیدمیولوژی بلایا گزارش داد که در کل دنیا در اثر وضعیت آب‌و‌هوایی شدید، در حدود پنج‌هزار نفر جان خود را از دست دادند و حدود ۲۸/۹میلیون فرد نیاز به کمک اضطراری پیدا کرده‌اند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که خسارات اقتصادی ناشی از بلایای مرتبط با آب‌و‌هوا طی ۲۰سال گذشته در حدود ۱۵۱درصد افزایش داشته است و انتظار می‌رود که این روند همچنان ادامه داشته باشد.

علم: شواهد غیرقابل انکار

هم‌اکنون بسیاری از دانشمندان به مطالعه‌ی تاثیرات تغییرات اقلیمی روی آورده‌اند. در سال ۲۰۱۸ ما شاهد مطالعات جدیدی بودیم که موجب افزایش درک ما از پیامدهای حاصل از افزایش دمای کره‌ی زمین شد. در ماه اکتبر، مجمع بین‌المللی تغییرات اقلیمی گزارش برجسته‌ای را منتشر کرد که نشان می‌داد در این قرن، دمای زمین در حال حرکت به‌سمت افزایش فاجعه‌بار سه‌درجه‌ای است. نتایج این مطالعه بر لزوم انجام تغییرات سریع و بی‌سابقه‌ در جهت کاهش روند افزایش دمای جهانی تاکید کرد. همچنین در گزارش شکاف انتشارات محیطی سازمان ملل متحد که پیش از اجلاس COP24منتشر شد، صراحتا اعلام شد که اسناد مشارکت‌های ملی کنونی برای رسیدن به اهداف انتشاری تا سال ۲۰۳۰ کافی نیستند.

مطالعاتی نیز تحت پوشش ناسا روی کاهش یخ‌های قطب و تاثیر آن بر فعالیت یخچال‌های طبیعی، افزایش سطح دریا و تغییر در محور گردشی زمین انجام شده است. نتایج این مطالعات نشان داد که اثرات وسیع تغییرات آب‌و‌هوایی بسیار عمیق هستند. پژوهش‌ها همچنین نشان داده‌اند این سیاره در میان یک بحران انقراض قرار گرفته است. پس از زمان انقراض دایناسورها در ۶۵میلیون سال پیش، اکنون زمین در حال گذراندن دوره‌ی بزرگی از مرگ گونه‌ها است. در حالی‌که رویدادهای انقراض پیشین ناشی از حوادثی نظیر برخورد سیارک‌ها و تغییرات طبیعی در شرایط محیطی بوده‌اند، رویداد کنونی ناشی از فعالیت انسان‌ها است. در حمایت از این موضوع، حامیان جنبش انقلاب انقراض (XR) خواستار همکاری نهادهای مختلف برای تشخیص اثرات مستقیم تغییرات اقلیمی روی گونه‌های موجودات زنده زمین شدند.

سیاست‌ها و جوامع

جنبش انقلاب انقراض فقط یکی از جنبش‌های متعددی بود که دربرابر فقدان اقدامات اقلیمی دست به اعتراض زدند. گروه‌هایی مانند حرکت مردمی اقلیمی، برخاستن برای اقلیم و اعتصاب برای عمل اقلیمی نیز خواستار پاسخ‌های مناسب برای بحران پیش‌روی زمین هستند. از دیگر رویدادهای قابل‌توجه، راهپیمایی مارس برای آب‌و‌هوابود که طی اجلاس COP24 اتفاق افتاد. با وجود این واقعیت که مارس به‌عنوان بخشی از کنفرانس بین‌المللی تغییرات اقلیمی اتفاق افتاد، اما اعتراضات صلح‌آمیز مردم با برخورد خشونت بار پلیس لهستان رو‌به‌رو شد.

گزارش‌های IPCC در ترکیب با نتایج اجلاس COP24، موضوع افزایش دمای کره‌ی زمین را در خط مقدم مباحث بین‌المللی قرار داد. شواهد علمی، تاثیرات و پیامدهای قریب‌الوقوع حاصل از تغییرات اقلیمی را آشکار ساخته است، اگرچه همچنان اجرای تعهدات بین‌المللی برای مقابله با این بحران با دشواری رو‌به‌رو است. کشور میزبان اجلاس COP24 یعنی لهستان، پیام‌های مبهمی را در زمینه‌ی حذف سوخت‌های فسیلی نظیر زغال‌سنگ از چرخه‌ی انرژی ارسال کرد و همچون برخی از دولت‌های دیگر در این زمینه تمایلی از خود نشان نداد.

آمریکا که یکی از بزرگ‌ترین کشورهای منتشرکننده‌ی گازهای گلخانه‌ای دنیا است، خود را با کنار کشیدن از توافق‌نامه‌ی پاریس معرفی کرد. با انجام چنین عملی از سوی آمریکا، دیگر کشورها نیز در حال کاهش همکاری با جامعه‌ی بین‌المللی در زمینه‌ی مبارزه با تغییرات اقلیمی هستند. برزیل که کشور انتخاب‌شده برای میزبانی اجلاس COP25 بود، از این تعهد خارج شده است. در همین حال، کویت، روسیه و عربستان سعودی نیز به آمریکا ملحق شده و از پذیرش مطالعات برجسته‌ی IPCC در اجلاس COP24 سرباز زدند.

طرفداران فناوری‌های سبز و طرح‌های نوآورانه‌ی پایدار از طرحی جدید (Green New Deal) برای نوسازی زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری سنگین روی تولید انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر پشتیبانی می‌کنند. در حالی‌که افرادی مرتبط‌با صنعت سوخت‌های فسیلی، این طرح را یک طرح افراطی می‌نامند؛ نیاز به اقدامات قابل‌توجهی از سوی آمریکا برای دفع این بلای جهانی وجود دارد.

فناروی و نوآوری: روندهایی که در سال ۲۰۱۹ خواهیم دید

درحالی‌که در جبهه‌ی سیاسی، به تعویق انداختن‌های عمدی وجود دارد، نوآوران و شرکت‌های خصوصی در حال پاسخ‌گویی به تقاضا برای توسعه و اجرای فناوری‌های جدید هستند. پیشرفت‌هایی در زمینه‌ی ذخیره‌ی انرژی و سیستم‌های ریزشبکه‌ای که از یادگیری ماشین، اینترنت اشیاء و بلاک‌ چین برای بهبود بازده و فرصت‌های مالی استفاده می‌کنند، در حال انجام است. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، انرژی‌های تجدید‌پذیر فرصتی برای بهبود کیفیت زندگی و سازگاری با تاثیرات ناشی از تغییرات اقلیمی است. سیستم‌های خورشیدی دارای مقیاس کوچک برای خانه‌ها، گزینه‌های مناسب در کشورهایی با دسترسی ضعیف به انرژی برق هستند. باتوجه‌به اینکه قیمت انرژی‌های تجدیدپذیر در حال کاهش است، مزایای اقتصادی حاصل از انرژی‌های تجدیدپذیر از بوتسوانا گرفته تا بوستون آشکار است. این فناوری‌های نوآورانه از مهم‌ترین پیشرفت‌های قابل مشاهده در سال ۲۰۱۹ خواهند بود.

اوکاوانگو دلتا در بوتسوانا: با وجود تجارت چند میلیاردی حاصل از فعالیت‌های توریستی، مردم محلی از این پول عظیم چیزی عایدشان نمی‌شود. هنوز بسیاری از آن‌ها در کلبه‌های سنتی و بدون برق زندگی می‌کنند

اقدامات: راه‌حل‌های توسعه‌ای و اجرا

جای تعجبی نیست که در خط مقدم احساس اثرات حاصل از تغییرات اقلیمی، کشورهای جزیره‌ای در حال توسعه کوچک (SIDS) در دریای کارائیب قرار دارند. تعداد ۲۶ کشور و بیش از ۴۰ همکار بخش خصوصی با هدف ساخت نخستین منطقه‌ی هوشمند اقلیمی جهان، ائتلافی را برای پیشبرد سریع اقدامانی در منطقه‌ی کارائیب تشکیل داده‌اند. مشارکت‌های استراتژیک و تعهد تأمین بودجه برای سرمایه‌گذاری‌هایی درجهت کاهش انتشارات گازی و خطرات مرتبط با تغییرات اقلیمی درکنار حمایت از اکوسیستم‌های سالم و تضمین تولید انرژی‌های تجدیدپذیر شکل گرفته است. این منطقه‌ی هوشمند اقلیمی میزان آسیب‌پذیری ناشی از اثرات تغییرات اقلیمی را کاهش خواهد داد و در همین حین امنیت اقتصادی شهروندان خود را تأمین خواهد کرد.

کمیته‌ی جایزه‌ی نوبل علوم اقتصادی نیز اهمیت چند رشته‌ای این موضوع را با جایزه‌ی خود نشان داد. جایزه‌ی سال ۲۰۱۸، به ویلیام نوردهاوس و پائول رومر تعلق گرفت که مدل رشد اقتصادی غرب را با تمرکز بر مسائل زیست‌محیطی ارائه داده بودند. دیگر رهبران اقلیمی نیز طی سال گذشته، تلاش‌هایی جهت کاهش انتشارات گازی و ترویج پایداری از کافه‌های مدارس گرفته تا باشگاه‌های فوتبال انجام دادند. در جایی که اقدامات دولتی و گروه‌های بین‌المللی ممکن است آهسته باشند، آشکار است که مردم، دانشگاهیان و شرکت‌های خصوصی برای ارائه‌ی راه‌حل‌های حقیقی برای پرداختن به چالش تغییرات اقلیمی در حال تلاش هستند.

افزایش آگاهی و آموزش عمومی

آگاهی و آموزش درباره‌ی تغییرات اقلیمی در سال ۲۰۱۸ اهمیت زیادی پیدا کرد. روزنامه‌نگاران و چهره‌های مردمی از رسانه‌های سرگرمی و اینترنت برای جلب توجه مردم به مشکل تغییرات اقلیمی و نیاز به پیگیری اقدامات پایدار در تمام عرصه‌های اجتماع استفاده کردند. دیوید آتنبورو، نویسنده‌ی بریتانیایی با شرکت در مجموعه‌ی سیاره‌ی آبی در شبکه‌ی BBC مشکل جهانی آلودگی پلاستیک را مطرح کرد. آتنبورو همچنین نقشی اصلی در ابتکار صندلی مردم در اجلاس COP24 داشت و در سخنرانی خود تغییرات اقلیمی را به‌عنوان بزرگ‌ترین تهدید هزاره‌ها تعریف کرد. در مقابله با موردی که موجب خاموشی رسانه‌های آمریکا در زمینه‌ی تغییرات اقلیمی شده است، بیش از ۱۰۰هواشناس برای نشان دادن آگاهی و همبستگی، در برنامه‌های تابستانی خود از کراوات‌های مشابه استفاده کردند. در زامبیامولوا موسونکو هنرمند طنزپرداز، با هدف افزایش آگاهی درباره‌ی تغییرات اقلیمی، مجموعه‌ی طنز جدیدی راه‌اندازی کرد.

۲۰۱۹: نگاهی به آینده

شواهد علمی غیرقابل انکار، نوآوری‌های جدید و آگاهی‌های در حال رشدی که در سال ۲۰۱۸ اتفاق افتاد، شاید نشانه‌های امیدوارکننده‌ای برای سال جدید یعنی سال ۲۰۱۹ باشند.