تاکومتر چیست ؟

تاکومتر چیست ؟  – در ماشین آلات و دستگاه ها، اندازه گیری سرعت چرخش شفت یا موتور بسیار مهم است تا از
آسیب به سیستم ها جلوگیری شده و بهره وری در آنها بالا رود.
به همین منظور باید بدانیم ابزار سنجش سرعت موتور یا تاکومتر چیست؟

علاقه مندان به حیطه های مرتبط به موتورها، درایوها (اینورترها) و تنظیمات آنها،
با مطالعه این پست اطلاعات کافی در مورد این ابزار کاربردی بدست می آورند.

در ویدیوی آموزشی فارسی زیر با تاکومتر و نوع پرکاربرد DC آن آشنا خواهید شد.

تاکومتر چیست؟

تاکومتر (tachometer) یا دورسنج (revolution-counter) ابزاری است که
برای اندازه گیری سرعت چرخش شفت یا دیسک یک موتور یا انواع ماشین به کار میرود.
یک تاکومتر تعداد دور موتور (چرخش های کامل) در هر دقیقه را
در یک نمایشگر عقربه دار آنالوگ یا دیجیتالی که قبلا کالیبره شده، نمایش میدهد.
تعداد دور موتور در هر دقیقه با واحد RPM نشان داده میشود که مخفف revolutions per minute است.
به همین دلیل به تاکومتر، RPM سنج یا (RPM gauge) هم میگویند.

خوب است بدانیم که واژه تاکومتر از ترکیب دو کلمه یونانی
(tachos همان speed) به معنی سرعت و (metron همان measure) به معنی اندازه گیری درست شده است.
اگرچه کلمات تاکومتر و سرعت سنج (speedometer) دارای معنای یکسان هستند:دستگاهی که سرعت را اندازه گیری میکند،
ولی به طور قراردادی در جهان خودروها، از تاکومتر برای تعیین دور موتور و
از سرعت سنج برای سرعت خودرو استفاده میشود.

کاربرد تاکومتر

متوجه شدیم تاکومتر چیست و حالا باید بفهمیم که
تاکومترها بسته به نوع شان در چه وسایل و سیستم های متفاوتی به کار میروند.

۱- در خودروها

راننده باید سرعت دقیق چرخش شفت را بداند تا تنظیمات دنده و
تنظیم مناسب برای شرایط خاص رانندگی را انتخاب کند.
تاکومتر به کار رفته در اتومبیل ها، تعداد چرخش میل لنگ موتور را نشان میدهد.
همچنین با داشتن نشانگرهای محدوده امن برای سرعت چرخش،
به راننده در انتخاب دستی دنده مناسب برای حرکت کمک میکند.
در تاکومترهای آنالوگ، سرعت بالای محدوده ایمن، با رنگ قرمز در صفحه مدرج مشخص شده است.

استفاده طولانی مدت از موتورها در سرعت بالا (در حالت دستی نه اتوماتیک)، میتواند باعث مشکلات زیادی شود:

• کاهش روانکاری
• افزایش گرما در سیستم (بیش از توان خنک کننده)
• آسیب بیش از حد و خرابی دائمی موتور

در خودروهای مدرن، که کنترل سرعت بیشتر به صورت اتوماتیک انجام میشود.
رفتن به محدوده قرمز از صفحه نشانگر، غیرممکن است زیرا
موتور این خودروها دارای یک سیستم محدود کننده دور موتور است که
به طور الکترونیکی سرعت موتور را محدود کرده و از آسیب های احتمالی جلوگیری میکند.

۲- در کامیون، تراکتور، هواپیما و سایر وسایل نقلیه

از تاکومترها برای سنجش سرعت موتور (دور موتور) استفاده میشود.
در این وسائل، نمایشگرهای مربوط به سنجش تاکومتر، با سیستم های مورد استفاده در خودروهای شخصی تفاوت دارند.

۳- در سیستم های مربوط به قطارها و راه آهن

در تجهیزات مرتبط به قطارها، از پروب های سنجش سرعت و تاکومترها استفاده میشود.
البته به این دلیل که چرخ های قطار و ریل ها بسیار صاف هستند و اصطکاک بین آنها کم است،
در صورت لغزش یا سر خوردن چرخ ها روی ریل،
امکان ایجاد خطا در تاکومتری و محاسبه چرخش چرخ ها بالا میرود.
به منظور جبران این اشتباه، برای اندازه گیری سرعت، از سیستم های دیگری همراه با تاکومترها استفاده میشود.

۴-  در ضبط صوت آنالوگ

تاکومتر مسئول اندازه گیری سرعت نوار صوتی (audiotape) است.
بخش الکترونیکی ضبط صوت با دریافت سیگنال از تاکومتر،
آن را با یک سیگنال مرجع مقایسه میکند تا اطمینان حاصل شود که نوار در سرعت مناسب پخش میشود.
سرعت پخش تنظیم شده و درست در این سیستم ها بسیار مهم است زیرا
گوش انسان به تغییر گام های صوتی حساس است.

۵- به طور کلی برای سنجش سرعت چرخش دیسک و شفت در موتورها

در فن ها، پمپ ها، چرخ دنده ها، ماشین آلات و
همچنین در کنترل سرعت خطوط طولی مثل نوار نقاله، از تاکومترها استفاده میشود.

انواع تاکومتر

به این سوال که تاکومتر چیست و در چه شرایطی و کاربردهایی از آن استفاده میشود جواب دادیم.
باید به این مسئله توجه کرد که متناسب با ساختار و شرایط استفاده،
انواع و دسته بندی های مختلفی برای تاکومترها وجود دارد، ولی رایجترین تاکومترها به صورت زیر تقسیم بندی میشوند:

۱- تاکومتر آنالوگ

قدیمی ترین نوع تاکومترها که برای سنجش دور موتورها در ماشین های سبک یا سنگین، از آنها استفاده میشد.
عملکرد این تاکومترها بر اساس چرخش یک شفت یا محور عمودی متصل به فنر است که
مقدار محاسبه شده را در یک صفحه مدرج نشان میدهند.

۲- تاکومتر دیجیتال

این تاکومترها دارای مدار الکترونیکی، پردازنده، سنسور و صفحه نمایش دیجیتالی هستند و
میتوانند سرعت چرخش موتور را به طور دقیق تری اندازه گیری کنند.
دو نوع اصلی آنها به صورت زیر است:

۱-۲ تاکومتر مکانیکی

این نوع تاکومتر از نوع تماسی (contact) است و دارای یک شفت یا محور عمودی متصل به یک میکروکنترلر است.
این شفت از سمت دیگر به شفت یک موتور متصل شده و با هر بار چرخش موتور، شفت تاکومتر هم میچرخد.
میکروکنترلر تعداد دفعات چرخش را ثبت کرده و نتیجه را به صورت عدد در صفحه نمایش دیجیتالی نمایش میدهد.
عدد نشان داده شده بر حسب rpm (تعداد دور در دقیقه) است.