برق خودرو / باتری خودرو

انواع باتری‌ها:

 

دو نوع از رایج‌ترین انواع باتری خودرو عبارتند از:

 

باتری‌هایی که به مراقبت کم (LM = Low Maintanace) نیاز دارند یا «غیر سیلد» و باتری‌های بدون نیاز به

مراقبت (FM = Free Maintanace) یا «سیلد» هستند.

 

باتری‌های با مراقبت کم دارای صفحه‌ی سرب-آنتیموان/کلسیم (دو آلیاژی یا هیبرید) می‌باشند. در حالی که

باتری‌های بدون نیاز به مراقبت دارای صفحه سرب-کلسیم/کلسیم هستند.

باتری‌های بدون نیاز به مراقبت به مراقبت‌های پیش‌گیرانه‌ی کم‌تری نیازمندند، دارای عمری طولانی‌تر، زمان

شارژ سریع‌تر، مقاومت بیش‌تر در برابر «شارژ بیش از حد» (Over Charge)، کاهش خوردگی پایانه‌ها و مدت

مجاز انبارش (Shelf Life) طولانی‌تر هستند، اما در برابر آسیب ناشی از «دشارژ عمیق» (Deep Discharge)،

به دلیل افزایش ریزش مواد فعال صفحات، سریع‌تر از کار می‌افتند.

در آب و هوای گرم پیشنهاد می‌شود که باتری غیرسیلد خریداری شود. به دلیل این که در یک باتری سیلد

هنگامی که به آب نیاز است، نمی‌توان آب اضافه کرد و نمی‌توان غلظت ویژه آن را با هیدرومتر اندازه

گرفت.برخی سازندگان، نوع سوم باتری را به نام «توامان» (Dual) تولید کرده‌اند که از یک باتری استاندارد با

سل‌های پشتیبان که در مواقع ضروری قابل سوییچ‌کردن است، تشکیل شده است. پیشنهاد می‌شود، با

توجه به هزینه‌ی مشابه، بهتر است که دو باتری را خریداری کنید و سپس آنها را از هم جدا کنید. در آینده این

انتظار می‌رود که باتری‌های گران‌ترِ دارای «دریچه‌های تنظیم‌کننده» (Valve Regulated) (سلول‌های ژلی و

جاذب‌های پشم شیشه‌ای) به کار برده شوند. به دلیل این که کارخانه‌های تولید‌کننده‌ی خودرو خواهان

افزایش مدت زمان ضمانت خود می‌باشند، به مرور مکان باتری‌ها را از زیر کاپوت خودرو (به دلیل محافظت از

گرمای زیاد) به محل دیگری تغییر می‌دهند.

برخی تولید‌کنندگان باتری‌هایی با استحکام بالا در مقابل لرزش زیاد یا باتری‌های از نوع RV را طراحی کرده‌اند

تا اثرات لرزش طبیعی را کاهش دهند. اما برای لرزش‌های بیش از اندازه بهتر این است که از باتری‌های

تجاری (Commercial Battery) و مخصوص استفاده کنیم.

باتری‌های خودرو به منظور ایجاد «جریان استارت اولیه با آمپراژ بالا» (High Initial Cranking Amp) (معمولاً

برای ۵ تا ۱۵ ثانیه) برای روشن کردن موتور به صورتی خاص طراحی شده‌اند. در حالی که «باتری‌های با

سیکل زیاد» (Deep Cycle) یا «باتری شناورهای دریایی» (Marine) برای دشارژ طولانی‌مدت با آمپراژ کم

طراحی شده‌اند. باتری «توامان دریایی» (Dual Marine) یک باتری با خصوصیات میان باتری خودرویی و باتری

با سیکل زیاد است. به هر حال، باتری خودرویی بهترین کاربرد را در خودرو دارا می‌باشد. برای RV‌ها، یک

باتری خودرویی جهت روشن کردن موتور و یک باتری با سیکل زیاد جهت ایجاد توان لازم برای وسایل جانبی به

کار برده می‌شود. باتری‌ها به یک دیود ایزوله‌کننده متصل شده‌اند و هر دو به صورت خودکار به وسیله‌ی

سیستم شارژ RV، زمانی که موتور کار می‌کند، شارژ می‌شوند.

 

علل خرابی باتری

یک باتری با کیفیت خوب در صورت نگه‌داری مناسب حدود ۱/۵ سال می‌تواند کار کند. هدف اولیه‌ی استفاده از

باتری استارت‌زدن، تثبیت انرژی و تهیه نیروی کافی برای جرقه‌زدن شمع‌ها، روشنایی و دیگر مصرف‌کننده‌ها

است که در جمع، به مقدار انرژی بیشتری از ظرفیت سامانه‌ی شارژ نیازمندند. برای مثال، هنگامی که موتور

کار نمی‌کند، باتری خودرو توان لازم برای تغذیه‌ی سامانه‌های الکتریکی خودرو را در موقعی که سامانه‌ی

شارژ فعال نیست، فراهم می‌کند.

سن یک باتری به ریزش مواد فعال صفحات آن بستگی دارد. این ریزش در اثر انقباض و انبساط این صفحات در

طول فرآیند شارژ و دشارژ اتفاق می‌افتد. دشارژ عمیق، گرما و لرزش مراحل تخریب آن را تسریع می‌کنند و

عاقبت رسوب تشکیل می‌شود و سبب اتصال کوتاه می‌شود. علت اصلی دیگری که باعث تخریب باتری‌ها

می‌شود، سولفیده (سولفاته)‌شدن آنهاست. هنگامی که باتری‌ها به صورت دشارژ انبار شوند یا به مدتی

بیش‌تر از ۶ ماه انبار شوند، سولفات سرب صفحات را سخت و چگال می‌کند و توانایی شارژ‌شدن باتری

کاهش می‌یابد و یا به طور کلی از بین می‌رود و مواد فعال صفحات، دیگر قابلیت تحمل جریان دشارژ را ندارند و

باتری از کار خواهد افتاد.

تحقیقات اخیر نشان داده که در یک هوای گرم (بدترین محیط برای کار باتری) میانگین طول عمر یک باتری

خودرو با کیفیت خوب به نصف کاهش می‌یابد. استارت‌زدن کم‌رمق (Slow Cranking) به ویژه در هوای سرد

مشخصه خوبی است که نشان می‌دهد باتری در حال خراب شدن است و این باتری باید آزمایش شود.

دشارژ عمیق باتری‌ها معمولاً در زمان‌های نامناسب اتفاق می‌افتد. برای مثال، بعد از روشن کردن خودرو

توسط اتصال باتری به باتری (Jump Start). متاسفانه اغلب فروشنده‌های باتری، چگونگی آزمایش درست یا

شارژ باتری را نمی‌دانند و نمی‌توانند به خریدار اطلاعات قابل اعتمادی بدهند.

 

نگهداری پیش‌گیرانه از باتری

بررسی سطح الکترولیت، محکم بودن سرباتری‌ها، تمیز کردن سطوح خورده‌شده‌ی پایانه و سرباتری و

وارسی میزان کشش تسمه‌ی دینام، همه برای نگه‌داری‌های پیش‌گیرانه از یک باتری لازم می‌باشند.

چرخه‌ی زمانی اجرای اقدامات پیش‌گیرانه بستگی به نوع باتری و شرایط آب و هوایی دارد، اما باید کمینه یک

بار پیش از شروع سرما و ماهی یک بار در فصل گرما این مراقبت دوره‌ای انجام شود. اگر سطح الکترولیت در

باتری‌های غیرسیلد پایین است، تا سطح مشخص‌شده توسط سازنده‌ی باتری (۲ میلیمتر بالاتر از سطح

صفحات) باتری را از آب مقطر پر کنید. توجه داشته باشید که آن را بیش از اندازه، به ویژه در گرما، از آب پر

نکنید.

 

چگونگی امتحان کردن یک باتری

چهار گام برای امتحان یک باتری خودرویی وجود دارد: بازرسی، برطرف‌کردن شارژ سطحی، آزمایش وضعیت

شارژ (SOC) و آزمایش بار (Load Test). برای آزمایش یک باتری یا عیب‌یابی سامانه‌ی شارژ یا سامانه‌ی

الکتریکی، به یک ولت‌متر دیجیتال با دقت ۰/۵% یا بهتر نیاز است. برای یک باتری غیرسیلد به یک هیدرومتر

اصلاح‌کننده‌ی دما (Temperature Compensating) نیز نیاز می‌باشد.

 

۱٫ بازرسی

بازرسی چشمی را جهت بررسی آسیب‌های ظاهری از قبیل شل شدن تسمه‌ی دینام، کاهش سطح

الکترولیت، خوردگی کابل‌ها یا سرباتری‌ها، شل‌شدن بست‌های نگه‌دارنده‌ی باتری یا کابل‌های سرباتری‌ها یا

شکستگی جعبه انجام دهید.

 

۲٫برطرف کردن شارژ سطحی

اگر باتری تازه شارژ شده، و یا خودرو در حال کار کردن بوده است، شارژ سطحی باتری را به یکی از روش‌های

زیر برطرف نمایید:

 

– اجازه دهید باتری ۲ الی ۳ ساعت کار نکند،

– چراغ‌های جلوی خودرو را به مدت ۵ دقیقه با نور بالا روشن کنید و سپس در حدود ۵ دقیقه صبر کنید،

– به کمک یک «تست‌کننده‌ی بار باتری»، یک بار با مقدار نصف جریان CCAی باتری به مدت ۱۵ ثانیه اعمال

کنید و به مدت ۵ دقیقه صبر کنید.

 

۳٫ امتحان وضعیت شارژ
برای باتری‌های غیرسیلد، دانسیته (چگالی یا غلظت) اسید در هر خانه‌ی باتری را توسط هیدرومتر، و ولتاژ

پایانه‌ی باتری را توسط ولت‌متر دیجیتال، در حالی که موتور خاموش است، بررسی کنید. در مورد باتری‌های

سیلد بهترین راه برای تشخیص وضعیت شارژ، اندازه‌گیری ولتاژ باتری، در حالی که موتور خاموش است،

توسط ولت‌متر دقیق دیجیتالی است.

برخی باتری‌ها دارای یک «هیدرومتر سرخود» یا «چشمی» (Magic Eye) هستند که فقط وضعیت شارژ را در

یک خانه از شش خانه‌ی باتری اندازه‌گیری می‌کند. اگر «نشان‌گر» (Indicator) باتری بی‌رنگ یا زرد کم‌رنگ

باشد، سطح الکترولیت باتری پایین بوده و باید پیش از استفاده از آن، به اندازه کافی پر شود، و در صورتی که

باتری از نوع سیلد است، باتری باید تعویض گردد. هیدرومتر سرخود یا همان چشمی، دریچه‌ی شفاف و قابل

مشاهده است که امروزه بر روی اغلب باتری‌های سیلد نصب می‌گردد و توسط آن می‌توان وضعیت باتری را با

توجه به تغییر رنگِ مشاهده شده در آن، پیش‌بینی کرد. اگر وضعیت شارژ کمتر از ۷۵% باشد و مقدار

دانسیته‌ی اسید یا مقدار ولتاژ یا هیدرومترِ سرخود وضعیت بدی را نشان بدهد (سیاه رنگ شدن نشان‌گر) این

نتیجه به دست می‌آید که باتری، پیش از استفاده، نیاز به شارژ مجدد دارد.

اگر کمینه یکی از شرایط زیر برای باتری ملاحظه شد، باتری را عوض کنید:

 

– اگر بین کم‌ترین و بیش‌ترین مقدار قرائت شده‌ی چگالی ویژه‌ی سلول‌های باتری، ۰/۰۵ ولت یا بیشتر اختلاف

وجود دارد، نشان‌دهنده‌ی این مطلب است که یک سلول ضعیف یا خراب در باتری موجود می‌باشد،

 

– اگر باتری کمینه به مقدار ۷۵% از مقدار شارژ کامل خود شارژ نمی‌شود، یا اگر هیدرومتر سرخود هنوز

وضعیت خوب را نشان نمی‌دهد (معمولاً رنگ سبز، که نشاندهنده‌ی ۶۵% وضعیت شارژ کامل می باشد)،

 

– اگر ولت‌متر دیجیتال «صفر» ولت را نشان می‌‌دهد، یک خانه‌ی قطع شده (Open Cell) در باتری وجود دارد.

اگر ولت‌متر دیجیتال ۱۰/۴۵ تا ۱۰/۶۵ ولت را نشان می‌دهد یک خانه‌ی اتصال‌کوتاه‌شده (Shorted Cell) وجود

دارد. اتصال‌کوتاه توسط اتصال صفحات به یکدیگر یا ته‌نشین‌شدن مواد سازنده یا ایجاد «اتصالات درختی» بین

صفحات (Treeing) ایجاد می‌شود.

۴٫     آزمایش زیرِ بار (Load test)

– اگر وضعیت شارژ باتری ۷۵% یا بیشتر از این مقدار است یا وضعیت خوب (Good) در هیدرومترِ سرخود نشان

داده می‌شود، آزمایش زیر بار باتری را با یکی از روش‌های زیر انجام دهید:

 

– چراغ جلو ماشین را به مدت ۵ دقیقه در وضعیت نور‌بالا قرار دهید. جرقه‌زن (Ignition) را غیرفعال کنید (وایر

دلکو یا وایر شمع‌ها را جدا کنید) و موتور را با استارت‌زدن به مدت ۱۵ ثانیه بچرخانید.

 

– با یک «تست‌کننده‌ی بار باتری»، باری به اندازه نصف مقدار CCA ( جریان استارت در هوای سرد) باتری به

مدت ۱۵ ثانیه اعمال کنید.

 

– با یک تست‌کننده‌ی بار باتری، باری به اندازه نصف مقدار OEM ( جریان استارت در هوای سرد اعلام شده

توسط سازنده‌ی خودرو) به مدت ۱۵ ثانیه اعمال کنید.

 

در طول آزمایش بار، ولتاژ یک باتری سالم دارای الکترولیت نباید کم‌تر از ۹/۷ ولت در دمای ۲۶/۷ درجه

سانتی‌گراد باشد. اگر دمای الکترولیت بیشتر از ۲۶/۷ درجه سانتی‌گراد است، به ازای هر ۵/۵ درجه بیشتر از

۲۶/۷ درجه سانتی‌گراد تا موقعی که دما به ۳۷/۷ درجه سانتی‌گراد برسد، ۰/۱ ولت به ولتاژ اضافه کنید و اگر

کمتر از ۲۶/۷ درجه سانتی‌گراد است به ازای هر ۵/۵ درجه کاهش دما تا زمانی که به ۴/۴ درجه سانتی‌گراد

برسید، ۰/۱ ولت از آن مقدار کم کنید. بعد از این که بار تخلیه شد، ۵ دقیقه صبر کنید و میزان شارژ باتری باید

به ۵۰% وضعیت شارژ کامل خود یا بالاتر بازگردد.

 

اگر باتری کمتر از کمینه‌ی ولتاژ تست خود را نشان دهد، باتری شارژ خود را بازنگردانده و توانایی روشن‌کردن

موتور را ندارد و باید آن را عوض کرد.

اگر باتری این آزمایش را درست جواب دهد، باید آن را مجدداً شارژ نمایید تا باتری با بیشینه‌ی عمل‌کرد، کار

کند.

 

چگونگی بررسی سالم بودن سامانه‌ی شارژ

سامانه‌ی شارژ خودرو شامل یک دینام (یا ژنراتور DC)، یک رگولاتور ولتاژ (آفتامات)، باتری و لامپ هشدار یا

آمپر دینام می‌باشد. زمانی که موتور در حال کار است، هدف آن مهیا‌کردن توان برای بار الکتریکی خودرو (برای

مثال جرقه‌زنی، روشنایی، لوازم الکتریکی و …) و شارژ باتری خودرو می‌باشد. زمانی که سامانه‌ی شارژ از

کار می‌افتد، معمولاً یک «لامپ هشدار» روشن خواهد شد یا آمپر دینام وضعیت خوب (Good) را نشان

نمی‌دهد.

رایج‌ترین عوامل خوب کار‌نکردن سامانه‌ی شارژ، شل‌شدن، فرسوده‌شدن یا پاره‌شدن تسمه‌ی دینام

می‌باشد. بنابراین، ابتدا باید تسمه‌ی دینام را وارسی کرد. اگر تسمه‌ی دینام سالم است، با استفاده از یک

باتری سالم دور موتور را برای مدت دو دقیقه به ۲۰۰۰ دور در دقیقه یا بیشتر (با در نظر گرفتن دمای محیط و

بار) برسانید.

ولتاژ باتری باید بین ۱۳ تا ۱۵/۱ ولت افزایش یابد. در بیش‌تر خودروها، در یک روز گرم مقدار ولتاژ بین ۱۴ تا

۱۴/۵ ولت اندازه‌گیری خواهد شد. اغلب رگولاتورهای ولتاژ یا آفتامات‌ها، دارای «جبران‌کننده‌ی دما»

(Temperature Compensated) برای شارژ درست باتری تحت شرایط مختلف محیطی هستند. هنگامی که

دمای محیط کاهش می‌یابد، ولتاژ شارژ جهت غلبه بر مقاومت بالای باتری افزایش می‌یابد. برعکس، وقتی که

دمای محیط افزایش می‌یابد، از ولتاژ شارژ کاسته می‌شود. سایر مواردی که بر ولتاژ شارژ اثرگذارند عبارتند از:

شرایط باتری، وضعیت شارژ، بار الکتریکی، سطح و خلوص الکترولیت.

 

اگر ولتاژ بین دو قطب کمتر از ۱۳ ولت و تست باتری بعد از شارژِ مجدد خوب باشد، یا اگر هنوز شارژ‌نگهداشتن

آن با مشکل مواجه است، ولتاژ و جریان خروجیِ سامانه‌ی شارژ و بار پارازیتی خودرو را با قطع بودن کلید

(Key Off) آزمایش کنید.

یک دینام با تسمه‌ی شل یا یک دیودِ خراب، جریان خروجی دینام را کاهش خواهد داد. اگر ولتاژ خروجی بیش

از ۱۵/۱ ولت در دمای محیطی بالاتر از دمای انجماد است، سطح الکترولیت باتری پایین است، یا بوی تخم‌مرغ

فاسد‌شده در اطراف باتری به مشام می‌رسد، بنابراین احتمالاً باتری دچار شارژ بیش از حد (Over Charge)

شده است و سامانه‌ی شارژ باید تست شود.

روش استارت‌زدن با اتصال باتری خودرو به باتری کمکی (Jump Start)

در هوای سرد، یک «کابل تقویت‌کننده» (Booster Cable) مناسب با کیفیت خوب با شماره سیم بالا لازم

است تا جریان کافی را به منظور روشن‌کردن موتور یک خودروی از کار افتاده، فراهم کند. هر چه قطر سیم

بزرگ‌تر باشد، بهتر است.

 

 

موتور اغلب خودروها در مدت «استارت باتری به باتری» باید روشن باشد. به هر صورت، استارت‌زدن خودروی

خراب توسط باتری سالمِ خودروی دیگر با موتور روشن، می‌تواند از بوجود‌آمدن دو خودروی خراب جلوگیری کند!

مزاقب باشید که گیره‌های کابل تقویت‌کننده با یک دیگر تماس پیدا نکنند و یا گیره‌ی مثبت با بدنه‌ی خودرو یا

بدنه‌ی موتور تماس نیابد.

 

۱٫ اگر دمای هوا، کمتر از دمای یخ‌زدگی است، بررسی کنید که الکترولیت در باتریِ معیوب یخ نزده باشد. اگر

الکترولیت یخ زده است، اجازه دهید که پیش از کارکردن یخ آن ذوب شود. یک باتری دشارژ شده که ولتاژ آن

به اندازه ۱۲ ولت یا کمتر یا دانسیته‌ی الکترولیت آن ۱۴/۱ یا کمتر باشد، تقریباٌ در دمای ۱۵- درجه سانتی‌گراد

یخ خواهد زد.

 

۲٫ پیش از روشن‌کردن خودرو، همه مصرف‌کننده‌های برقی غیرلازم و چراغ‌های هر دو ماشین را خاموش کنید.

مطمئن شوید که تهویه کافی وجود دارد و از عینک ایمنی استفاده کنید.

 

۳٫ خودرویی را که باتری سالم دارد، روشن کنید و اجازه دهید که کمینه برای ۲ تا ۳ دقیقه با دور موتور بالا در

حالت خلاص کار کند تا پیش از شروع کار، باتری خود را شارژ کرده باشد.

 

 

۴٫ گیره‌ی کابل کمکی مثبت (معمولا قرمز) را به پایانه‌ی مثبت روی باتری خراب وصل کنید. گیره‌ی انتهای دیگر

کابل تقویت‌کننده‌ی مثبت را به پایانه‌ی مثبت باتری سالم اتصال دهید.

 

۵٫گیره‌ی کابل کمکی منفی (معمولا سیاه) را به پایانه‌ی منفی بر روی باتری سالم وصل کنید و سر دیگر

گیره‌ی کابل متصل‌کننده‌ی منفی را به مکانی تمیز و بدون رنگ بر روی بدنه‌ی موتور یا بدنه‌ی خودرو که باتری

آن از کار افتاده، و دور از باتری، اتصال دهید.

 

۶٫اجازه دهید خودروی سالم با دور موتور بالا برای ۵ دقیقه یا بیش‌تر، جهت فرصت‌دادن به باتری معیوب برای

شارژ‌شدن و گرم‌شدن الکترولیت آن، در حالت خلاص کار کند.

 

۷٫خودروی از کار افتاده را روشن کنید و اجازه دهید که با دور موتور بالا در حالت خلاص کار کند. اگر خودرو بار

اول استارت نخورد، اتصالات را مجدداً چک کنید، چند دقیقه صبر کنید و مجدداً سعی کنید.

 

۸٫کابل‌های کمکی را به صورت عکس آن چه در بالا گفته شده جدا کنید و ابتدا گیره منفی را از روی بدنه

خودرو یا بدنه موتور خودرویی که قبلاً کار نمی‌کرد، به منظور کم‌کردن احتمال انفجار، جدا کنید.

 

۹٫ جهت پی‌بردن به علت دشارژ عمیق و آسیب‌های احتمالی باتری، در نخستین فرصتی که بدست آوردید

باتری از کار افتاده را کاملا شارژ و آزمایش کنید.

تازگی باتری (Freshness)

گاهی اوقات تشخیص نو بودن یک باتری دشوار است. هزگز باتری‌ای را که بیش از ۶ ماه از زمان تولید آن

گذشته است، خریداری نکنید. به این دلیل که فرآیند سولفاته‌شدن در آن آغاز شده است. سولفاته‌شدن

هنگامی اتفاق می‌افتد که سولفات‌سرب نتواند به مواد شارژشونده تبدیل گردد و این اتفاق زمانی رخ می‌دهد

که باتری‌های دشارژ شده برای مدتی طولانی در همین حالت باقی بمانند یا مقدار زیادی آب از دست داده

باشند. معمولاً تاریخ تولید بر روی محفظه‌ی باتری حک شده است. این تاریخ معمولاً ترکیبی از حروف و

شماره‌ها می‌باشد. ماه‌ها با حروف نشان داده می‌شوند.

 

چگونگی نصب باتری

وزن یک باتری خودرو بین ۱۰ تا ۲۰ کیلوگرم است و نخستین پرسشی که پیش می آید چگونگی نصب آن

است. پرسش بعدی این است که با باتری‌های فرسوده، اگر قابلیت معاوضه نداشته باشند، چه کنیم؟

 

۱٫ به منظور کم‌کردن مشکلات ناشی از نشت اسید و یا خوردگی، پایانه‌های باتری و جعبه و سینی

باتری‌های کهنه و قدیمی را با آب شست‌و‌شو داده و تمیز کنید. خوردگی زیاد را می‌توان با استفاده از محلول

جوش‌شیرین و آب  خنثی کرد. همچنین، کابل‌ها را به منظور جلوگیری از اشتباه در هنگام متصل‌کردن دوباره‌ی

آن‌ها به جای اولیه‌شان علامت‌گذاری کنید.

 

۲٫ ابتدا کابل منفی را جدا کنید. زیرا باعث می شود که امکان اتصال‌کوتاه باتری در هنگام جابجایی کابل

کاهش یابد. سپس کابل مثبت را جدا کنید و پس از آن بست‌ها و اتصالات پایه‌ی نگه‌دارنده‌ی خود باتری را جدا

کنید. اگر اتصالات نگه‌دارنده یا پایه‌ی نگه‌دارنده خراب و خورده‌شده است، آن‌ها را عوض کنید. باتری‌های

کهنه و خراب را از طریق معاوضه‌کردن آن با یک باتری جدید و یا با تحویل‌دادن آن به یک مرکز بازیافت از پیرامون

خود دور کنید و همیشه به خاطر داشته باشید که یک باتری خودرویی شامل مقدار زیادی سرب زیان‌آور و

اسید می‌باشد که برای انسان و دیگر موجودات زنده و محیط زیست خطرناک و آلوده‌کننده است. فراموش

نکنید که تک تک ما نسبت به پاک نگه‌داشتن محیط زیست خود مسوول هستیم.

 

۳٫ بعد از جابجایی باتری قدیمی مطمئن شوید که سینی باتری و کابل‌های پایانه یا اتصال‌‌دهنده‌ها تمیز

هستند. با یک برس سیمی سطح داخل سرباتری‌ها و قطب‌های باتری را تمیز کنید. اگر قطب‌ها، کابل‌ها یا

پایه‌های نگه‌دارنده شدیداً خورده شده‌اند، آنها را عوض کنید. پایانه‌ها یا کابل‌های خراب توانایی استارت‌زدن را

کاهش می‌دهند.

 

۴٫پایانه و گیره‌های پایانه را با لایه‌ای از گریس (مقاوم در دمای بالا) یا وازلین جهت جلوگیری از خوردگی

بپوشانید.

 

۵٫باتری جدید را به نحوی جای‌گزین کنید که کابل منفی به قطب منفی به راحتی بتواند متصل شود. اتصال

برعکس قطب‌های باتری سبب خسارت و صدمه‌زدن به سیستم برق خودرو می‌شود و نیز ممکن است سبب

منفجر‌شدن باتری بشود.

 

۶٫بعد از محکم‌کردن بست باتری، ابتدا کابل مثبت و سپس کابل منفی را وصل کنید.

 

۷٫ قبل از روشن کردن موتور، سطح الکترولیت و سطح شارژ را بررسی کنید و در صورت نیاز آن را به مقدار

لازم با آب مقطر پر کرده و به مقدار لازم نیز آن را شارژ کنید. جهت جلوگیری از بهم‌خوردن حافظه‌ی کامپیوتر،

کدها، و تنظیمات رادیو باید باتری دومی را به صورت موازی پیش از جدا‌کردن باتری کهنه به آن متصل کنید.

فندک خودرو ساده‌ترین راه برای موازی‌کردن یک باتری کمکی با مدار برق خودرو می‌باشد.

 

چگونگی شارژ مجدد باتری‌ها

علاوه بر رعایت موارد ایمنی کلی، رعایت این موارد نیز لازم می باشد:

 

۱٫ هرگز در صورتی که موتور روشن است اتصال کابل باتری را قطع نکنید، به دلیل این که باتری مثل یک فیلتر

برای سامانه‌ی الکتریکی خودرو عمل می‌کند. الکتریسیته‌ی فیلتر نشده (Pulsating DC) می‌تواند خسارات

غیر‌قابل‌جبرانی را به وسایل الکتریکی گران‌قیمت خودرو همچون کامپیوتر، رادیو، سامانه‌ی شارژ و … وارد

نماید.

 

۲٫ سطح الکترولیت را بررسی کنید و قبل از شارژ از یخ نزدگی آن اطمینان حاصل کنید.

 

۳٫ در صورتی که الکترولیت بالای صفحات را پوشانده است هرگز به آن آب اضافه نکنید به دلیل این که امکان

دارد در طی فرایند شارژ، الکترولیت گرم شده و منبسط شود و فوران کند. بعد از این که شارژ کامل شد

مجدداً سطح الکترولیت را بررسی کنید.

 

۴٫ قبل از عمل شارژ درپوش‌های باتری را باز کنید، عمل شارژ را در مناطقی که تهویه‌ی مناسب دارند انجام

دهید و عینک محافظت‌کننده‌ی چشم بزنید. سیگار نکشید. جرقه یا شعله ایجاد نکنید زیرا هنگامی که باتری

شارژ می‌شود گازهای آتش‌گیری از آن خارج می‌شوند.

 

۵٫ اگر باتری از نوع سیلد است، آن را با جریانی بیش از ۲۵ آمپر شارژ نکنید.

 

۶٫به دستورات تولید‌کننده‌ی شارژر جهت اتصال و جدا کردن کابل‌ها و عملیات شارژ توجه کرده و آن‌ها را اجرا

کنید تا امکان آتش‌سوزی و سوانح دیگر کاهش یابد. معمولاً باید قبل از اتصال یا جدا کردن کابل‌ها به باتری،

دستگاه شارژ را خاموش کرد.

 

۷٫اگر باتری گرم شده یا شدیداً از آن گاز خارج می‌شود یا الکترولیت از آن فوران می کند، شارژر را موقتاً

خاموش کنید یا میزان جریان شارژ را کاهش دهید.

 

۸٫مطمئن باشید که در شارژ خودرو با یک شارژر خارجی با ولتاژ بالا خسارتی به سامانه‌ی برق خودرو نخواهد

رسید. حتی اگر احتمال کمی هم وجود دارد، کابل منفی باتری را قبل از اتصال شارژر به باتری از آن قطع

کنید. معمولاً هنگامی که خودرو با یک باتری کمکی استارت شد، باتری شروع به شارژ‌شدن می‌کند. اما هرگز

ممکن نیست بتواند باتری را کاملاً شارژ کند! مدت زمانی که طول می‌کشد تا یک باتری به طور کامل شارژ

شود به مقدار دشارژ آن، مقدار اضافی جریان که به باتری برگردانده می‌شود، مدت زمانی که موتور کار کرده،

دور موتور و دما بستگی دارد. آلترناتور توسط تولید‌کننده‌ی خودرو برای تحمل بیش‌ترین مقدارِ بار جانبی و

نگه‌داری از باتری در خودرو (نه شارژ مجدد یک باتری کاملاً تخلیه شده)، به کار برده شده است.مثلاً، اگر ۳۰۰

آمپر در مدت ۱۰ ثانیه برای روشن‌کردن یک خودرو، که شارژ باتری آن کامل است نیاز باشد، جهت جایگزینی

توان مصرف‌شده، اعمال جریان ۲۵ آمپر تقریباٌ به مدت ۵/۲ دقیقه، و یا اعمال جریان ۱۰ آمپر به مدت ۶ دقیقه، و

یا اعمال جریان یک آمپر به مدت زمان ۱ ساعت لازم خواهد بود. کاربرد چنین مثالی برای یک باتری دشارژ

شده دارای RC ، ۱۲۰ دقیقه ، تقریباً ۸۶ برابر طولاتی‌تر از شارژ آن یا ۵/۳ ساعت در ۲۵ آمپر، ۷/۸ ساعت در

۱۰ آمپر یا ۴/۸۶ ساعت در یک آمپر طول می‌کشد.

اگر در خودرو چراغ اضافی، آمپلیفایر، دزدگیر، تلفن‌های سلولی یا دیگر لوازم برقی و توقف و حرکت پشت سر

هم وجود داشته باشد، امکان ندارد که دینام بتواند جریانی به اندازه‌ی کافی جهت نگه‌داشتن شارژ کامل

باتری تولید کند و بنابراین نیاز به افزایش ظرفیت سیستم شارژ خواهد بود. باید جمع بار کلیه‌ی چراغ‌ها، فن‌ها

و لوازم برقی که در خودرو به کار می‌رود کمتر از ۷۵% بیشینه‌ی جریان خروجی سامانه‌ی شارژ باشد، تا

کمینه ۲۵% نیرو برای شارژ باتری باقی بماند. یک روش بهتر برای شارژ باتری‌ها استفاده از یک شارژر جریان

ثابت خارجی است که برای فرستادن بیشینه‌ی ۱۲% مقدار RC باتری تنظیم شده باشد و وضعیت شارژ را

کنترل کند.

برای باتری‌های کاملاً دشارژ شده، جدول زیر به وسیله BCI منتشر شده و مقادیر جریان شارژ پیشنهادی

باتری و زمان شارژ آورده شده است:

۹٫ بهترین روش شارژ‍، «شارژ‍ آرام» است که توسط یک ولتاژ ثابت خارجی (یا شارژری با جریان کم) تامین

شود، زیرا الکترولیت زمان بیش‌تری جهت نفوذ به صفحات پیدا می‌کند. برای جلوگیری از آسیب‌دیدن یک باتری

کاملاً دشارژ، جریان اعمالی باید کمتر از ۱% مقدار CCA در طول اولین ۳۰ دقیقه باشد.

با یک «شارژر با جریان کم» می‌توان یک جریان شدید بیشینه ۳۰ آمپری، در مدت زمان کوتاه بیشینه ۳۰

دقیقه‌ای به باتری‌های غیرسیلد اعمال کرد و سپس آن را به صورت نزولی تنظیم کرد تا این که وضعیت شارژ

به ۱۰۰% برسد. یک شارژر اتوماتیک باتری با ولتاژ ثابت، یک منبع تغذیه‌ی ۱۵ ولتی تثبیت شده است که

خروجی آن در مقدار ۱۴/۴ ولت و دمای ۲۶/۷ درجه سلسیوس تنظیم شده است. اگر دمای محیط صفر درجه

سلسیوس بود، ولتاژ شارژ را به مقدار ۱۵/۳ ولت برسانید و اگر یک باتری بدون مراقبت و نگهداری را شارژ

می‌کنید، مقدار ۰/۲ ولت به آن اضافه کنید. اما اگر با یک شارژر نامطلوب اقدام به شارژ کنید، این احتمال وجود

دارد که باتری را بیش از اندازه شارژ کند (Over Charge) و سبب جوش آمدن الکترولیت شود.

از شارژرهای سریع با جریان سریع یا جریان شدید برای شارژ باتری‌های سولفاته یا شدیداً دشارژ شده

استفاده نکنید. در این شرایط، دادنِ یک جریان ثابت در حدود ۱ تا ۲ آمپر به مدت ۶۰ تا ۱۲۰ ساعت لازم است.

الکترولیت هرگز نباید در هنگام شارژ به جوش بیفتد به دلیل این که جریان زیاد، تنها گرما و گازهای

مشتعل‌شونده ایجاد می‌کند.

 

شناسایی بار مزاحم یا پارازیتی

بار پارازیتی»، بار اضافی است که توسط وسایل الکتریکی مانند ساعت، کامپیوتر، سیستم دزدگیرو … ایجاد

می‌شود و در هنگامی که موتور خاموش است، همچنان جریان مصرف می‌کند. بارهای پارازیتی نوعاً بین ۲۰ تا

۱۲۰ میلی‌آمپر جریان می‌کشند. برای آزمایش بارهای پارازیتی، یک آمپرمتر را به صورت سری با پایانه‌ی منفی

یا مثبت باتری و کابل آن، در حالی که موتور خاموش است، اتصال دهید.

اگر بار پارازیتی به طور ناگهانی باتری را دشارژ کرد، تا زمانی که مشکل سیستم الکتریکی را تشخیص

نداده‌اید، فیوزها را یکی یکی بیرون آوردید تا المان الکتریکی متخلّف مشخص گردد. روشن گذاشتن چراغ‌های

جلوی خودرو، یک باتری دارای شارژ کامل (با مقدارRC، ۹۰ دقیقه) را در مدتی بین ۴ تا ۶ ساعت به طور کامل

دشارژ خواهد کرد.

 

چگونگی افزودن بر طول عمر باتری

۱٫بهترین راه جهت افزودن بر طول عمر باتری، مراقبت مستمر از باتری و موتور می‌باشد. در آب و هوای سرد

برای افزایش عمر باتری، باتری را کاملاً شارژ و موتور را گرم نگاه دارید. در آب و هوای گرم و در طول تابستان،

باید سطح الکترولیت را مرتباً بررسی کرد و آب باتری را به سطح لازم رساند. تبخیر الکترولیت باتری ناشی از

دمای زیاد زیر کاپوت است. استفاده از محافظ گرما در باتری‌ها رایج‌تر شده و تولید‌کنندگان خودرو توسط آن،

باتری را از دمای بالای زیر کاپوت محافظت می‌کنند. برخی تولید‌کنندگانِ باتری نوعی باتری ویژه‌ی مناطق

گرمسیر تولید کرده‌اند که در آن مقدار الکترولیت در باتری را افزایش داده‌اند تا خنک‌سازی در آن بهتر انجام

شود و یا از فرمولاسیون خاصی برای اندود صفحات باتری استفاده کرده‌اند.

 

۲٫آب‌باتریِ کاهش‌یافته را اضافه کنید. هرگز اسید یا آب آلوده اضافه نکنید و بیش از اندازه آن را از آب پر نکنید.

 

۳٫قبل از روشن کردن خودرو کلیه تجهیزات جانبی برقی و چراغ‌های خودرو را خاموش کنید زیرا باعث کاهش

بار باتری در هنگام استارت و به ویژه در هوای سرد می‌شود.

 

۴٫روشن گذاشتن کلیه چراغ‌ها یا تجهیزات جانبی برقی دیگر خودرو و دشارژ کامل باتری به ویژه در باتری بدون

مراقبت و نگهداری، سبب خراب شدن باتری خودرو می‌شود. بعد از شارژ کامل باتری برای تعیین خسارات

وارده احتمالی، باتری را آزمایش کنید.

 

۵٫بار پارزیتی را به کمتر از ۱۲۰ میلی‌آمپر کاهش دهید.

 

۶٫باتری‌های با شارژ کامل را در مکان‌های سرد قرار دهید و مرتباً هنگامی که مقدار شارژ آنها به کمتر از ۸۰%

شارژ کامل می‌رسد یا بعد از ۶ ماه (هر کدام زودتر اتفاق افتد) آن‌ها را شارژ کنید.

 

۷٫ در آب و هوای سرد، افزایش قطر کابل باتری (نمره سیم کوچک‌تر) به افزایش توانِ در دسترس باتری برای

موتورهای استارتر کمک می‌کند.

 

مهمترین علل ناتوانی ناگهانی باتری:

۱٫ کاهش الکترولیت (که عامل ۵۰% از  ازکارافتادگی باتری‌ها است) به دلیل گرمای بیش از اندازه در زیر

کاپوت یا شارژ بیش از حد،

 

۲٫  دشارژ زیاد (روشن گذاشتن چراغ‌های خودرو)،

۳٫  استعمال بیجا یا کاربرد باتری‌های با سایز نامناسب،

۴٫  شل شدن تسمه‌ی دینام یا بدون شارژ ماندن،

۵٫  لرزش بیش از اندازه (به دلیل لق‌شدن بست‌های نگهدارنده)،

۶٫  استفاده از آب آلوده،

۷٫  خوردگی،

۸٫  یخ‌زدگی.

 

نکات ایمنی مهم:

باتری‌های سرب-اسیدی شامل الکترولیتی از جنس اسید سولفوریک هستند که ماده‌ای خورنده و سمّی

است . هنگام شارژ از این الکترولیت گازی متصاعد می‌شود که در صورت وجود جرقه‌ای در کنار آن به شدت

منفجر خواهد شد و سبب آسیب رساندن به انسان و پیرامون آن خواهد شد.

هنگام کار با باتری رعایت موارد ایمنی الزامی است، از جمله : تهویه‌ی هوا، دور کردن تریینات فلزی از بدن

مانند حلقه و گردن‌بند، پوشیدن لباس محافظت کننده‌ی بدن و استفاده از عینک ایمنی مخصوص و احتیاط

کردن و همچنین رعایت کلیه دستورات تولید‌کننده‌ی باتری در مورد آزمایش باتری، استارت باتری به باتری،

نصب و شارژ باتری.

 

افسانه‌هایی درباره‌ی باتری‌ها:

انبار کردن یک باتری بر روی سطوح بتونی آن را دشارژ خواهد کرد جعبه‌های باتری‌های سرب-اسیدی جدید

بهتر سیلد شده‌اند، بنابراین «نشتی خارجی» (External Leakage)  که منجر به دشارژ می‌گردد برای آن‌ها

وجود نخواهد داشت. تغییرات دمایی شدید در باتری‌های بزرگ می‌تواند نشتی داخلی یا دشارژ خودبخود را در

صورتی که باتری در یک اتاق کاملاً سرد یا در یک اتاق گرم نگهداری  شود یا در یک زیردریایی نصب شده

باشد، افزایش دهد.

 

حرکت خودرو سبب شارژ کامل باتری می شود

عواملی وجود دارد که بر توانایی دینام در شارژ باتری اثر می‌گذارد. مهم‌ترین این عوامل عبارتند از: مقدار

جریانی که از دینام به باتری جهت شارژ آن فرستاده می‌شود، مدت زمانی که جریان در دسترس است و دما.

عموماً حرکت موتور در حالت خلاص یا حرکت و توقف‌های پشت سر هم در شرایط آب و هوای نامناسب یا در

شب، سبب شارژ باتری نخواهد شد.

 

امکان منفجر شدن باتری وجود ندارد با وجود این که درپوش‌های تهویه‌ی کاهش‌دهنده‌ی جرقه، به کاهش

تولید گاز کمک می‌کنند، اما شارژ مجدد باتری، گازهای اکسیژن و هیدروژن تولید می‌نماید. اگر جرقه‌ای داخل

باتری و به این گازها راه یابد سبب انفجار بزرگی خواهد شد.

یک باتری با ماندن در انبار، شارژ خود را از دست نخواهد داد باتری‌ها «دشارژ خود به خودی» یا پدیده‌ «تراوش

الکتروشیمیایی داخلی» دارند که سبب دشارژ کامل و سولفاته شدن آن در طول زمان می‌شود. در ابتدا، برای

انبار کردن یک باتری، باید آن را کاملاً شارژ کرد و در مکانی سرد در دمایی بالاتر از دمای انجماد قرار داد و

زمانی که به ۸۰ % از وضعیت شارژ کامل خود می‌رسد و/یا هر ۶ ماه یک بار (هر کدام زودتر اتفاق افتاد) آن‌ها

را شارژ کرد. اگر باتری در یک وسیله‌ی نقلیه قرار داده شده، کابل منفی آن را قطع کنید.

باتری‌های بدون مراقبت و نگهداری هرگز نیازی به الکترولیت ندارند در آب و هوای گرم امکان تبخیر الکترولیت

به دلیل دمای بالای زیر کاپوت وجود دارد. همچنین، ممکن است باتری در شارژ با ولتاژ زیاد یا جریان زیاد

مقداری از الکترولیت خود را از دست بدهد.

دینام را بوسیله قطع ارتباط باتری با خودرو و موتور در حال حرکت آزمایش کنید.یک باتری همچون «تثبیت کننده

ولتاژ» یا یک «فیلتر برای جریان DC تولید شده توسط دینام» عمل می‌کند. قطع کردن اتصال باتری با موتور در

حال حرکت یا روشن بودن موتور، ممکن است به المان‌های الکترونیکی خودرو از قبیل کامپیوتر، رادیو، استریو و

سیستم دزدگیر و … یا سیستم شارژ آسیب رساند. هرگز این اتصال را قطع نکنید.